საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა (სებ) საკუთარ გამოცემა "ეკონომიკა და საბანკო საქმეში" გამოაქვეყნა რეკომენდაციები, რომლითაც ეგრეთ წოდებული ფინანსური პირამიდების ამოცნობაა შესაძლებელი. ფინანსური პირამიდების მთავარი მახასიათებელი საბაზროსთან შედარებით გაცილებით მაღალი საპროცენტო განაკვეთებია, ხშირ შემთხვევაში ამგვარი სქემები მათ მონაწილეებს შემოსავლის გაზრდის მიზნით რამდენიმე ადამიანის ჩართვასაც ავალდებულებენ.
რა არის ფინანსური პირამიდა და როგორ ამოვიცნოთ ის:
ფინანსური პირამიდა საქმიანობის ისეთი ფორმაა, რომლის ფარგლებშიც მოსახლეობისგან ხდება თანხების მოზიდვა და სანაცვლოდ, როგორც წესი, ბაზარზე არსებულ საპროცენტო განაკვეთებთან შედარებით გაცილებით მაღალი სარგებლის შეთავაზება. ფინანსური პირამიდა, უმეტესწილად, არ ახორციელებს მომგებიან ინვესტიციას და მომხმარებლისთვის დაპირებული სარგებლის გადახდის ერთადერთი წყარო ახალი და/ან არსებული წევრებისგან დამატებითი სახსრების მოზიდვაა. ამასთან, ყოველ შემდგომ ეტაპზე არსებული ვალდებულებების გასასტუმრებლად სულ უფრო და უფრო მეტი თანხის მოზიდვა ხდება საჭირო. საყურადღებოა ერთი ფაქტორიც - მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად წარმატებული ჩანს ასეთი კომპანია დროის რომელიმე მომენტში, სქემა აუცილებლად იშლება, როდესაც შეუძლებელი ხდება ახალი წევრის და/ან დამატებითი თანხის მოზიდვა. შედეგად, კომპანია ვეღარ ისტუმრებს წევრების მიმართ არსებულ ვალდებულებებს.
მსოფლიოში პირამიდული სქემები განსაკუთრებით უკანასკნელი ათწლეულების განმავლობაში გავრცელდა. ბიზნესის წარმოების მსგავსი სისტემა ხშირად ხორციელდება გარკვეული საქონლის ან მომსახურების, როგორიცაა აქსესუარები, კოსმეტიკური საშუალებები, ტურისტული საგზურები და სხვა, გაყიდვების გზითაც. თუმცა, ასეთი საქონლის და მომსახურების ფასი საბაზროზე გაცილებით მაღალია. ამგვარი სქემის მიზანია, წევრმა დამატებით გაყიდოს აღნიშნული საქონელი და მომსახურება და ამ გზით სხვებიც "გააწევრიანოს" სქემაში. საყურადღებოა, რომ ამ ტიპის საქმიანობის მთავარი მიზანი ახალი წევრების ჩართვა და სახსრების მოზიდვა და არა პროდუქციის რეალიზაციით ბიზნესის განვითარებაა.
ფოტო: ეროვნული ბანკი
- კომპანია პოტენციურ წევრს ბაზარზე არსებულ საპროცენტო განაკვეთებთან შედარებით გაცილებით მაღალ საპროცენტო სარგებელს ან შემოსავალს ჰპირდება.
- სარგებლის მისაღებად კომპანია გთხოვთ სქემაში ახალი წევრების მიყვანას ან გარკვეული პროდუქციის რეალურზე გაცილებით მაღალ ფასად შეძენას.
- ფინანსური პირამიდები ძირითადად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების (შპს) ფორმით რეგისტრირდებიან. შესაძლოა, ისინი ე. წ. შუამავლობასაც უწევდნენ უცხოეთში რეგისტრირებულ პირამიდულ სქემებს.
- კომპანიის მიერ მოზიდული თანხების დაბანდების მექანიზმი გაუმჭვირვალეა, ან არ არსებობს კომპანიის მიერ ეკონომიკური საქმიანობის წარმოების ნიშნები და საქმიანობის სფეროს ზუსტი განმარტება.
- კომპანია არ გამოირჩევა გამჭვირვალობით და საკუთარი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობით. მისი ფინანსური მდგომარეობის შესახებ სათანადო ინფორმაციის მოძიება თითქმის შეუძლებელია.
უკანასკნელი პერიოდის მანძილზე ფინანსური პირამიდის სქემის ჩამოშლის ყველაზე მასშტაბური შემთხვევა საფინანსო კომპანია საქართველოს გაკოტრების საქმე იყო. კომპანიის მენეჯმენტს პროკურატურა 76 მილიონი ლარის გაფლანგვას ედავება. ფინანსური პირამიდის სქემის ჩამოშლის ერთ-ერთი ბოლო შემთხვევა კი კომპანია MFX ბროკერ ჯორჯიას საქმე იყო. აღნიშნული კომპანია "მეანაბრეებს" $1000-იან შენატანზე წლიურ 36%-იან სარგებელს, $25 ათასამდე შენატანზე კი 45%-იან სარგებელს ჰპირდებოდა.
