გრენლანდიაში, ჰიავათას მყინვარის ქვეშ, 300 მეტრის სიღრმის და 31 კილომეტრის სიგანის დარტყმითი კრატერი აღმოაჩინეს. ის 1.5 კილომეტრის სიგანის ასტეროიდის მიერაა ამოთხრილი, რომელიც დედამიწას, სავარაუდოდ, 12 000-3 მილიონი წლის წინ, პლეისტოცენის ეპოქაში დაეჯახა. ეს პირველი კრატერია, რომელიც ადამიანმა ყინულის ქვეშ აღმოაჩინა.
ახალაღმოჩენილი კრატერის არსებობა კოპენჰაგენის უნივერსიტეტის გეოგენეტიკის ცენტრის მკვლევართა გუნდმა პირველად 2015 წლის ივლისში ივარაუდა. გრენლანდიის ყინულის საფარველის შესწავლას ისინი უკიდურესად მგრძნობიარე რადარების და ლაზერების მეშვეობით ცდილობდნენ, რათა ტოპოგრაფიული რუკა შეედგინათ. კვლევის პროცესში მათ წრიული ფორმის დაბლობი შენიშნეს, რომელზეც იეჭვეს, რომ კრატერი იყო.
ამ დროს, გერმანიაში, ალფრედ ვეგენერის ინსტიტუტის მკვლევრებმა ახალი, მძლავრი რადარულ სისტემა შექმნეს. 2016 წელს მეცნიერები ჰიავათას მყინვარზე გაფრინდნენ, ერთმა ჯგუფმა ამ სისტემის მეშვეობით ეს უჩვეულო დაბლობი უფრო დეტალურად შეისწავლა, მეორე ჯგუფმა კი მყინვარიდან გამომავალ ნაკადულებში ნალექის ნიმუშები შეაგროვა და მათი შემცველობა დაადგინა.
"კრატერი უჩვეულოდ კარგადაა შენახული, ეს გასაკვირია, რადგან მყინვარის ყინული საკმაოდ ეფექტური ეროზიული აგენტია, რომელსაც დარტყმის კვალი სწრაფად უნდა გაექრო"- ამბობს კვლევის ერთ-ერთი ავტორი, პროფესორი კურტ კარი.
ნაკადულები, რომლებიც ჰიავათას მყინვარიდან გამოედინება, შეიცავს "შოკური კვარცის" მარცვლებს. ზოგიერთი მათგანი ყავისფერი იყო, რაც ინტენსიური ენერგიის გამოთავისუფლების ნიშანია, ზოგმა კი ეგრეთ წოდებული შოკური მეტამორფოზა გაიარა და შუშად გარდაიქმნა. აღმოჩენილი ნალექი ასევე მდიდარია როდიუმით, პლატინით, პალადიუმით და სხვა მეტალებით, რომლებსაც მეტეორიტეტები შეიცავენ. კრატერის ზომის გათვალისწინებით, მკვლევართა გუნდი ვარაუდობს, რომ ასტეროიდი წონა 11-12 ტონა უნდა ყოფილიყო.
კრატერის ზუსტი ასაკის დასადგენად მეცნიერები 1 კილომეტრის სიღრმის ყინულის გათხრას და იქ აღმოჩენილი ნიმუშების რადიოიზოტოპურ დათარიღებას გეგმავენ. ამან შესაძლოა დაადასტუროს აქამდე წინაღმდეგობრივი, "ადრეული დრიასული შეჯახების" ჰიპოთეზა, რომლის თანახმად, 11-12000 წლის წინ დედამიწაზე ასტეროიდის შეჯახებამ მამონტების, მასტოდონების და პრეისტორიული კლოვისური კულტურის გადაშენება გამოიწვია.
ნაშრომი ჟურნალ Science Advances-ში ოთხშაბათს გამოქვეყნდა.