რაც თავი მახსოვს, სულ არის ლაპარაკი სამყაროს დასასრულზე. მუდმივად ჩნდება „სენსაციური” ცნობები მოსალოდნელი გლობალური კატასტროფის შესახებ, რომელმაც ბოლო უნდა მოუღოს დედამიწაზე სიცოცხლეს. 1980-იანი წლების დასაწყისში ვრცელდებოდა ცნობა ე.წ. „პლანეტების პარადის” შესახებ. 1982 წელს პლანეტები უნდა განლაგებულიყვნენ ერთ ხაზზე, რასაც უნდა გამოეწვია გლობალური კატაკლიზმი დედამიწაზე. ხალხი სერიოზულად იყო შეშფოთებული. მე მაშინ სკოლას ვამთავრებდი და ვფიქრობდი, ღირდა თუ არა გამოცდებისთვის მზადება. თუმცა, პლანეტებმა მწყობრად ჩაუარეს მზეს ისე, რომ ჩვენ არაფერი გვიგრძვნია. აჟიოტაჟი უცებ ჩაცხრა და ეს არშემდგარი კატასტროფა ყველამ მალე დაივიწყა. გახსოვთ, ალბათ, 2000 წლის მოლოდინი, როდესაც უნდა დამდგარიყო ქვეყნიერების აღსასრული. მას მერე ათი წელი გავიდა და, როგორც ვხედავთ, ადამიანთა მოდგმა არა მარტო ცოცხლობს, არამედ სწრაფადაც მრავლდება.
რამდენიმე წლის წინ წამოვიდა აპოკალიფსური წინასწარმეტყველების ახალი ტალღა. დაიწყო იმით, რომ 2003 წლის მაისში დედამიწას უნდა დასჯახებოდა ჰიპოტეტური პლანეტა ნიბირუ, რომელიც თითქოს შუმერებმა აღმოაჩინეს 4 ათასი წლის წინ. პროგნოზი არ გამართლდა: არც ნიბირუ გამოჩნდა და არც არაფერი დაგვჯახებია. არმაგედონის თარიღმა გადაიწია 2012 წლისთვის. აღმოჩნდა, რომ 2012 წლის 21 დეკემბერს სრულდება მაიას ტომის ინდიელთა კალენდრის ერთ-ერთი ციკლი, რითაც თითქოს ძველი მაიელები ქვეყნიერების დასასრულზე მიუთითებდნენ. „კატასტროფის თეორიის” შემქმნელებმაც ის გამოაცხადეს ნიბირუსთან შეჯახების თარიღად. ამას დაემატა კიდევ მთელი რიგი მოვლენებისა, რომლებიც საბედისწერო უნდა აღმოჩნდეს ჩვენთვის: დედამიწა და მზე გაუსწორდება გალაქტიკის ცენტრს, მზის აქტივობა უკიდურესად გაძლიერდება და უეცრად შეიცვლება დედამიწის მაგნიტური ველის პოლარობა.
ამ „წინასწარმეტყველებას” უამრავი გვერდი ეძღვნება ინტერნეტსივრცეში. მეტი დამაჯერებლობისთვის გაჩნდა ყალბი ცნობები და მთელი საიტებიც კი, სადაც თითქოს NASA-ც ადასტურებს აპოკალიფსურ პროგნოზებს (რაც, რა თქმა უნდა, სიმართლეს არ შეესაბამება). გამოიცა უამრავი წიგნი ამ თემაზე (მარტო amazon.com-ში ორასამდეა). ჰოლივუდმა გადაიღო 200 მილიონი დოლარის ღირებულების ფილმი-კატასტროფა „2012”. კიდევ ორი ფილმის გადაღებაა დაგეგმილი ამ თემაზე. ყველაფერ ამას ემატება შეთქმულების თეორიების გავრცელება იმის შესახებ, თითქოს NASA და აშშ-ს მთავრობა მალავენ ამ ინფორმაციას, რათა არ გამოიწვიონ პანიკა მოსახლეობაში, ამავე დროს რჩეულთათვის ეძებენ გადარჩენის გზებს.
რამდენად დასაჯერებელია ყოველივე ეს? პირდაპირ მოგახსენებთ: საერთოდ არ არის დასაჯერებელი. ახლა კი უფრო დაწვრილებით თითოეულ მათგანზე.
პირველ ყოვლისა, არავითარი პლანეტა ნიბირუ არ არსებობს. ტყუილია ისიც, თითქოს ის შუმერებმა აღმოაჩინეს - ეს არის ძველი წყაროების მეტისმეტად თავისუფალი ინტერპრეტაცია, რომელიც არავითარ მეცნიერულ მოსაზრებას არ ეყრდნობა. თანაც, გაუგებარია, როგორ უნდა დაენახათ შუმერებს შეუიარაღებელი თვალით ის, რაც ტელესკოპითაც არ ჩანს. უამრავი ფოტო და ვიდეო, რომელიც ვითომ ნიბირუს ასახავს, არის ან ოპტიკური ილუზია, ან დეფექტი, ან ფალსიფიკაცია.
არც რაიმე ასტეროიდი გვემუქრება. NASA-ს სპეციალური პროგრამის მიხედვით ხდება მცირე სხეულების პატრულირება და, მისი მონაცემებით, მათთან დაჯახება მოსალოდნელი არ არის.
არც მაიას ტომის კალენდარი მთავრდება 2012 წელს, როგორც ირწმუნებიან ზოგიერთი ფსევდომეცნიერები, მის შემდგენლებს კი სრულიად უსაფუძვლოდ მიეწერება სამყაროს დასასრულის წინასწარმეტყველება - ესეც არის, როგორც ინგლისურად იტყვიან, wishful thinking, ანუ სასურველის სინამდვილედ გამოცხადება.
რაც შეეხება გალაქტიკის ცენტრთან მზისა და დედამიწის ერთ ხაზზე განლაგებას, ყოველი წლის დეკემბერში მზე იმყოფება მშვილდოსნის თანავარსკვლავედში, რომელშიც ასევე მდებარეობს ჩვენი გალაქტიკის - ირმის ნახტომის - ცენტრი. ასე რომ, ეს „ერთ ხაზზე განლაგება” ხდება ყოველ წელიწადს და ამას არ მოჰყვება არავითარი განსაკუთრებული მოვლენა. თანაც, გალაქტიკის ცენტრი საკმაოდ გავრცობილი ობიექტია, ის არა მარტო მშვილდოსნის, არამედ მის მეზობელ გველისმჭერისა და ღრიანკალის თანავარსკვლავედებშიც იმყოფება.
მეცნიერები მართლაც პროგნოზირებენ მზის აქტივობის გაძლიერებას 2012 წლისთვის, რომლის დროსაც მოსალოდნელია ძლიერი ამოფრქვევები მზეზე, მაგრამ ეს არის ჩვეულებრივი 11-წლიანი ციკლის ნაწილი და არაფერი განსაკუთრებული ამაში არ არის. გარდა ამისა, მზის ამოფრქვევები სიცოცხლისთვის საშიში არ არის, რადგან მათი ზემოქმედებისგან გვიცავს დედამიწის მაგნიტური ველი. ამ ველის პოლარობის ცვლილებაც, რომელიც ხდება ყოველ 400 ათას წელიწადში ერთხელ, უახლოეს ათასწლეულში მოსალოდნელი არ არის.
იმის მტკიცება, რომ NASA მალავს ინფორმაციას ნიბირუს შესახებ, არასერიოზულია. დაკვირვებითი ტექნიკა ისეა განვითარებული, რომ ნებისმიერ მოყვარულ ასტრონომს შეუძლია დედამიწასთან ახლოს მყოფი ციური სხეულის დანახვა და მის მოძრაობაზე დაკვირვება.
ერთი სიტყვით, არც ერთი „წინასწარმეტყველება” 2012 წლის 21 დეკემბრის აპოკალიფსისა არ ემყარება არავითარ მეცნიერულ ფაქტს ან მოსაზრებას. იმათ, ვინც იგონებს მსგავს მითებს, წარმოდგენა არა აქვთ მეცნიერებასა (ამ შემთხვევაში, ასტრონომიაზე) და მის მეთოდებზე. ისინი იბრალებენ სწავლულობას და ბოროტად იყენებენ ადამიანების უცოდინრობას. მათ, როგორც წესი, სჯერათ კონსპიროლოგიური თეორიების. მათი ფანტაზიების ფართოდ გავრცელების წარმატების მიზეზი კი არის გაუთვითცნობიერებლობა, სენსაციებისადმი ლტოლვა, ირაციონალური შიში და მითების დაჯერებისკენ მიდრეკილება.
2012 წელი ჩაივლის ყოველგვარი გლობალური კატასტროფის გარეშე, მაგრამ ადამიანები უმალვე დაივიწყებენ არა მარტო არშემდგარ არმაგედონს, არამედ იმასაც, რომ პროგნოზი არ გამართლდა. ცოტა ხანში ისევ გაჩნდება ახალი აპოკალიფსური მითი, რომელსაც კვლავ დაუჯერებს გულმავიწყი საზოგადოება და ყველაფერი ხელახლა გამეორდება.
რამდენიმე წლის წინ წამოვიდა აპოკალიფსური წინასწარმეტყველების ახალი ტალღა. დაიწყო იმით, რომ 2003 წლის მაისში დედამიწას უნდა დასჯახებოდა ჰიპოტეტური პლანეტა ნიბირუ, რომელიც თითქოს შუმერებმა აღმოაჩინეს 4 ათასი წლის წინ. პროგნოზი არ გამართლდა: არც ნიბირუ გამოჩნდა და არც არაფერი დაგვჯახებია. არმაგედონის თარიღმა გადაიწია 2012 წლისთვის. აღმოჩნდა, რომ 2012 წლის 21 დეკემბერს სრულდება მაიას ტომის ინდიელთა კალენდრის ერთ-ერთი ციკლი, რითაც თითქოს ძველი მაიელები ქვეყნიერების დასასრულზე მიუთითებდნენ. „კატასტროფის თეორიის” შემქმნელებმაც ის გამოაცხადეს ნიბირუსთან შეჯახების თარიღად. ამას დაემატა კიდევ მთელი რიგი მოვლენებისა, რომლებიც საბედისწერო უნდა აღმოჩნდეს ჩვენთვის: დედამიწა და მზე გაუსწორდება გალაქტიკის ცენტრს, მზის აქტივობა უკიდურესად გაძლიერდება და უეცრად შეიცვლება დედამიწის მაგნიტური ველის პოლარობა.
ამ „წინასწარმეტყველებას” უამრავი გვერდი ეძღვნება ინტერნეტსივრცეში. მეტი დამაჯერებლობისთვის გაჩნდა ყალბი ცნობები და მთელი საიტებიც კი, სადაც თითქოს NASA-ც ადასტურებს აპოკალიფსურ პროგნოზებს (რაც, რა თქმა უნდა, სიმართლეს არ შეესაბამება). გამოიცა უამრავი წიგნი ამ თემაზე (მარტო amazon.com-ში ორასამდეა). ჰოლივუდმა გადაიღო 200 მილიონი დოლარის ღირებულების ფილმი-კატასტროფა „2012”. კიდევ ორი ფილმის გადაღებაა დაგეგმილი ამ თემაზე. ყველაფერ ამას ემატება შეთქმულების თეორიების გავრცელება იმის შესახებ, თითქოს NASA და აშშ-ს მთავრობა მალავენ ამ ინფორმაციას, რათა არ გამოიწვიონ პანიკა მოსახლეობაში, ამავე დროს რჩეულთათვის ეძებენ გადარჩენის გზებს.
რამდენად დასაჯერებელია ყოველივე ეს? პირდაპირ მოგახსენებთ: საერთოდ არ არის დასაჯერებელი. ახლა კი უფრო დაწვრილებით თითოეულ მათგანზე.
პირველ ყოვლისა, არავითარი პლანეტა ნიბირუ არ არსებობს. ტყუილია ისიც, თითქოს ის შუმერებმა აღმოაჩინეს - ეს არის ძველი წყაროების მეტისმეტად თავისუფალი ინტერპრეტაცია, რომელიც არავითარ მეცნიერულ მოსაზრებას არ ეყრდნობა. თანაც, გაუგებარია, როგორ უნდა დაენახათ შუმერებს შეუიარაღებელი თვალით ის, რაც ტელესკოპითაც არ ჩანს. უამრავი ფოტო და ვიდეო, რომელიც ვითომ ნიბირუს ასახავს, არის ან ოპტიკური ილუზია, ან დეფექტი, ან ფალსიფიკაცია.
არც რაიმე ასტეროიდი გვემუქრება. NASA-ს სპეციალური პროგრამის მიხედვით ხდება მცირე სხეულების პატრულირება და, მისი მონაცემებით, მათთან დაჯახება მოსალოდნელი არ არის.
არც მაიას ტომის კალენდარი მთავრდება 2012 წელს, როგორც ირწმუნებიან ზოგიერთი ფსევდომეცნიერები, მის შემდგენლებს კი სრულიად უსაფუძვლოდ მიეწერება სამყაროს დასასრულის წინასწარმეტყველება - ესეც არის, როგორც ინგლისურად იტყვიან, wishful thinking, ანუ სასურველის სინამდვილედ გამოცხადება.
რაც შეეხება გალაქტიკის ცენტრთან მზისა და დედამიწის ერთ ხაზზე განლაგებას, ყოველი წლის დეკემბერში მზე იმყოფება მშვილდოსნის თანავარსკვლავედში, რომელშიც ასევე მდებარეობს ჩვენი გალაქტიკის - ირმის ნახტომის - ცენტრი. ასე რომ, ეს „ერთ ხაზზე განლაგება” ხდება ყოველ წელიწადს და ამას არ მოჰყვება არავითარი განსაკუთრებული მოვლენა. თანაც, გალაქტიკის ცენტრი საკმაოდ გავრცობილი ობიექტია, ის არა მარტო მშვილდოსნის, არამედ მის მეზობელ გველისმჭერისა და ღრიანკალის თანავარსკვლავედებშიც იმყოფება.
მეცნიერები მართლაც პროგნოზირებენ მზის აქტივობის გაძლიერებას 2012 წლისთვის, რომლის დროსაც მოსალოდნელია ძლიერი ამოფრქვევები მზეზე, მაგრამ ეს არის ჩვეულებრივი 11-წლიანი ციკლის ნაწილი და არაფერი განსაკუთრებული ამაში არ არის. გარდა ამისა, მზის ამოფრქვევები სიცოცხლისთვის საშიში არ არის, რადგან მათი ზემოქმედებისგან გვიცავს დედამიწის მაგნიტური ველი. ამ ველის პოლარობის ცვლილებაც, რომელიც ხდება ყოველ 400 ათას წელიწადში ერთხელ, უახლოეს ათასწლეულში მოსალოდნელი არ არის.
იმის მტკიცება, რომ NASA მალავს ინფორმაციას ნიბირუს შესახებ, არასერიოზულია. დაკვირვებითი ტექნიკა ისეა განვითარებული, რომ ნებისმიერ მოყვარულ ასტრონომს შეუძლია დედამიწასთან ახლოს მყოფი ციური სხეულის დანახვა და მის მოძრაობაზე დაკვირვება.
ერთი სიტყვით, არც ერთი „წინასწარმეტყველება” 2012 წლის 21 დეკემბრის აპოკალიფსისა არ ემყარება არავითარ მეცნიერულ ფაქტს ან მოსაზრებას. იმათ, ვინც იგონებს მსგავს მითებს, წარმოდგენა არა აქვთ მეცნიერებასა (ამ შემთხვევაში, ასტრონომიაზე) და მის მეთოდებზე. ისინი იბრალებენ სწავლულობას და ბოროტად იყენებენ ადამიანების უცოდინრობას. მათ, როგორც წესი, სჯერათ კონსპიროლოგიური თეორიების. მათი ფანტაზიების ფართოდ გავრცელების წარმატების მიზეზი კი არის გაუთვითცნობიერებლობა, სენსაციებისადმი ლტოლვა, ირაციონალური შიში და მითების დაჯერებისკენ მიდრეკილება.
2012 წელი ჩაივლის ყოველგვარი გლობალური კატასტროფის გარეშე, მაგრამ ადამიანები უმალვე დაივიწყებენ არა მარტო არშემდგარ არმაგედონს, არამედ იმასაც, რომ პროგნოზი არ გამართლდა. ცოტა ხანში ისევ გაჩნდება ახალი აპოკალიფსური მითი, რომელსაც კვლავ დაუჯერებს გულმავიწყი საზოგადოება და ყველაფერი ხელახლა გამეორდება.
