წინა კვირას, აფხაზეთის ოკუპაციური რეჟიმის ლიდერის, სერგეი ბაღაფშის გარდაცვალებას არაერთგვაროვანი რეაქციები მოჰყვა. კათალიკოს-პატრიარქმა ილია მეორემ ”აფხაზი ხალხის ღირსეულ წარმომადგენელს” სულს ცხონება უსურვა. ზოგიერთმა ქართულმა პოლიტიკურმა პარტიამ აფხაზ ხალხს სამძიმარი გამოუცხადა, ხოლო საკუთარი მარიონეტის დაკრძალვაზე ვლადიმირ პუტინი ჩავიდა. გაჩნდა ის აზრიც, რომ საქართველოს პრეზიდენტი მოვალე იყო აფხაზი ხალხისთვის ბაღაფშის გარდაცვალება მიესამძიმრებინა. ამ აზრის დამცველები ამბობდნენ, რომ პრეზიდენტის ეს ნაბიჯი დიპლომატიურად მომგებიანი იქნებოდა და აფხაზ ხალხთან დაახლოვებაში დაგვეხმარებოდა. სერგეი ბაღაფში არ ყოფილა აფხაზეთის ლეგიტიმური ლიდერი, გამომდინარე იქიდან, რომ იქ ჩატარებული არჩევნები არავის უღიარებია. აფხაზეთში ომამდელი მოსახლეობის მხოლოდ 20% ცხოვრობს, დანარჩენი 80% ეთნიკური წმენდის მსხვერპლად იქცა.
არც იასირ არაფატის სიკვდილი მიუსამძიმრებიათ ისრაელის ოფიციალურ პირებს პალესტინელებისთვის. მეტიც, ისრაელის მაშინდელმა პრემიერმა, არიელ შარონმა იმედი გამოთქვა, რომ არაფატის გარდაცვალება რეგიონში მშვიდობას შეუწყობდა ხელს. თანაც, არაფატის ”პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციას” ბაღაფშის მარიონეტული რეჟიმისგან განსხვავებით საერთაშორისო აღიარება ქონდა, ის გაეროს ყველა სტრუქტურაში დამკვირვებლის სტატუსით იყო წარმოდგენილი. პალესტინასთან გავლებული პარალელი ჩვენი შემთხვევის საპირწონე მაგალითია, თუმცა ის უნიკალური არ არის და მეტი ანალოგიის მოძებნაც შესაძლებელია. 2008 წელს შვედეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, კარლ ბილდტმა, სუდეტის კრიზისი რუსეთის მიერ ჩვენი ტერიტორიების ოკუპაციას შეადარა. აღნიშნული ანალოგია სამი წლის შემდეგაც გვადგება. ჩეხოსლოვაკიის პრეზიდენტ ედუარდ ბენეშს, ქვეყანაში მცხოვრები სუდეტელი გერმანელებისთვის, მათი ლიდერის, კონრად ჰენლეინის გარდაცვალების მისამძიმრების იდეა თავში არ მოსვლია. ჰენლეინის მიერ ხელმოწერილი მიუნხენის დოკუმენტის საფუძველზე ხომ 1938 წელს ”სუდეტის ოლქი” ჩეხოსლოვაკიას გამოეყო და ნაცისტურ გერმანიას შეუერთდა.
ბევრი ადამიანი, ვისაც მეტ-ნაკლებად ესმოდა, რომ ბაღაფში აფხაზეთის მოსახლეობის ლიდერი კი არა, ეთნიკური წმენდის მონაწილე იყო, მის სიკვდილს სოციალურ ქსელებში სიხარულით შეხვდა. გამოჩნდნენ ისეთებიც, ვინც ამტკიცებდა, რომ ნებისმიერი ადამიანის სიკვდილზე სიხარული ჰუმანურობის ფარგლებს სცდება და ქრისტიანულ მორალს ეწინააღმდეგება. ”შეუძლებელია ადამიანის, როგორიც არ უნდა იყოს ის, სიკვდილი გიხაროდეს და თავს ქრისტიანი ან ჰუმანისტი უწოდო“ წერდა კრიტიკოსთა ნაწილი.
იგივე ადამიანები, რომლებიც ბაღაფშის სიკვდილზე სიხარულის გამოხატვას აკრიტიკებენ, ალბათ არ გაკიცხავენ დედას, რომელსაც შვილის მკვლელი სძულს, მაგრამ უჭირთ გაუგონ იმ უარყოფით ემოციას, რომელიც საზოგადოებისთვის ან სახელმწიფოსთვის ზიანის მიყენების ნიადაგზე წარმოიქმნა.
კლოდ ლევი სტროსი ამბობდა, რომ თანამედროვე ადამიანს პრიმიტიულისგან აბსტრაქტული აზროვნების უნარი განასხვავებს. პრიმიტიულ ადამიანს უჭირდა იმის წარმოდგენა, რისი ნახვაც ბუნებაში შეუძლებელია. სახელმწიფოს ზიანის გაუაზრებლობა, მაშინ როცა დედის მაგალითი სავსებით გასაგებია, იმაზე მეტყველებს, რომ ჩვენი საზოგადოება ჯერ კიდევ არ არის თანამედროვე.
სიძულვილი, ისევე როგორც სიყვარული, აბსოლუტურად ბუნებრივი, ადამიანური ემოციაა, რომელიც პიროვნებას რაღაცის ან ვიღაცის მიმართ ყოველთვის აქვს – ეს ამორალური მხოლოდ მაშინ ხდება, როცა საძულველი ადამიანი უდანაშაულოა. მეტიც, ემოციების უქონლობაც არ არის ჯანმრთელი მოვლენა. არის ვითარება, როცა ადამიანს უნდა სძულდეს და ეზიზღებოდეს, თუკი მას სრული მორალური დეგრადაცია არ განუცდია, თუ წმინდანი არ არის ან რაიმე პათოლოგიასთან არ გვაქვს საქმე.
თუმცა ერთია ბუნებრივი მოცემულობა, რომ ადამიანი ნაკლოვანია და მეორეა ამაღლებული იდეალები, რომელსაც ის ყოველთვის ესწრაფვოდა. სიძულვილის არქონა უტოპიურია, მაგრამ საკითხავია, რამდენად უნდა იყოს იდეალი ის, რასაც ბუნება გვიწესებს? ყოველთვის თავსებადია ბუნება და მორალი? საინტერესოა, რას ამბობს ამაზე ქრისტიანობა.
”კეთილდღეობისას ხარობს ქალაქი, ბოროტეულთა დაღუპვის დროს კი ზეიმობს” (11:10), გვასწავლის სოლომონის იგავნი, თუმცა უკვე ახალ აღთქმაში ქრისტე ამბობს: ”თქვენ გსმენიათ, რომ თქმულა: გიყვარდეს მოყვასი შენი და გძულდეს მტერი შენი. ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: გიყვარდით თქვენი მტერნი; დალოცეთ თქვენი მაწყევარნი; კეთილი უყავით თქვენს მოძულეთ და ილოცეთ თქვენსავ მდევნელთა და შეურაცხმყოფელთათვის” (მათე 5:44).
თუნდაც ორი ციტატა ცხადყოფს, რა რთულია ერთმნიშვნელოვნად ვთქვათ, როგორ დამოკიდებულებას მოითხოვს მტრების მიმართ ბიბლიის ღმერთი. ქრისტიანთა ღმერთი იგივე ღმერთია, რომელსაც ქრისტეს დაბადებამდე გამოჰყავდა საკუთარი ერი ეგვიპტიდან და წყალში ახრჩობდა მათ მდევნელებს. ამას მისი ერი სიხარულით ხვდებოდა: ”მაშინ უმღერეს მოსემ და ისრაელიანებმა ეს სიმღერა უფალს და ასე თქვეს: ვუმღერი უფალს, რადგან განდიდდა დიდად, ზღვაში გადაყარა ცხენი და მხედარი. ზღვაში ჩაყარა ფარაონი და მისი ლაშქარი, მისი რჩეული მხედართმთავრები დაიღრჩვნენ მეწამულ ზღვაში”.
შესაძლოა, ჩვენ ახალსა და ძველ აღთქმას შორის წინააღმდეგობა მოგვეჩვენოს, მაგრამ პირველი კანონიკურ წიგნთა ნუსხაში შემთხვევით არ დარჩენილა, მათ შორის ორგანული ერთობა არსებობს. ქრისტეს მოსვლითა და ახალი აღთქმის დადებით ის შვებულებაში არ წასულა და არც ძველ აღთქმაზე უთქვამს უარი.
და მაინც, რა უხაროდა მოსეს, როცა ფარაონის მხედრობა წყალში იხრჩობოდა? რა ახარებდათ ქუჩაში ბინ ლადენის მკვლელობის აღსანიშნად გამოფენილ ამერიკელებს? რამ გაახარა ქართული საზოგადოების ნაწილი, როცა ბაღაფშის სიკვდილი შეიტყო? ალბათ ვიღაცისთვის ეს სიძულვილით აღძრული სიხარული იყო, მაგრამ სავსებით შესაძლებელია ქრისტიანს არა ბაღაფშის დაღუპვის ფაქტი, არამედ ის გახარებოდა, რომ მომავალში მას ბოროტების ჩადენის შესაძლებლობა აღარ ექნება.
ქრისტიანობის პოსტმოდერნულ იდეოლოგიასთან შერწყმით, ისეთ ქრისტიანობას ვიღებთ, რომელსაც ცნობილი თეოლოგი, კლაივ ლიუსი – ”წყალწყალას” ეძახდა. მცნება ”არ განიკითხო” ამგვარმა ქრისტიანობამ აბსოლუტურ ხარისხში აიყვანა და საბოლოოდ წაშალა ზღვარი სიკეთესა და ბოროტებას შორის. მიმტევებლობა და შემწყნარებლობა იქცა კაცთა მოდგმის უზენაეს საქმედ, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ სინამდვილეში მისატევებელი და შესაწყნარებელი არც არავინაა. ამგვარი ხედვით ჭეშმარიტება ან არ არსებობს, ან ადამიანისთვის მიუწვდომელია.
ყველას თავისი სიმართლე აქვს და ყველას სიმართლე თანასწორია, შესაბამისად, ყველა ფარდობითია და არც ერთია აბსოლუტური. მახინჯი თავისებურად ლამაზია, დამნაშავე სინამდვილეში თავად არის მსხვერპლი. ამგვარი მიდგომებით, საბოლოო ჯამში, თავისუფალი ნების უარყოფამდე მივდივართ. რადგან ადამიანი აღარ არის პასუხისმგებელი საკუთარ ქმედებაზე – თავად კი არ აკეთებს არჩევანს, არამედ მექანიკურად რეაგირებს გარე სტიმულებზე.
იცვლება ღმერთის ქრისტიანული ხედვაც. ის აღარ არის სამართლიანი, მსჯავრმდებელი ღმერთი, რომელიც განიკითხავს და ბოროტებას სჯის. ღმერთის მიმართ დღევანდელი სამომხმარებლო საზოგადოების დამოკიდებულება არსებობს, მან არ უნდა განგვსაჯოს და ჩვენი კომფორტი უზრუნველყოს. ღმერთი საზოგადო სიკეთეა და შეგვიძლია ბელუქსის ავეჯივით შევიძინოთ, სახლში მოვათავსოთ და მისი კომფორტით ვისარგებლოთ.
მაშინ, როცა ქრისტიანული შემწყნარებლობა სიყვარულის გამოხატულებაა, ანუ მიუტევებ არა იმიტომ, რომ იწონებ ქმედებას, არამედ იმიტომ, რომ ცდილობ დაეხმარო ცოდვილს, ქრისტიანული შინაარსისგან გამოშიგნული შემწყნარებლობა გულგრილობით საზრდოობს. მიუტევებს იმიტომ, რომ სულ ერთია, ყველა ქმედება ისედაც თანაბრად ფასეულია. შესაბამისად, მტერი და ბოროტება პოლიტკორექტული ლექსიკონიდან ვარდება. თუ ვინმეს მტერს უწოდებთ, მსგავსი თეოლოგები აუცილებლად ჩამოგკიდებენ იარლიყად შეუწყნარებლისა და ფუნდამენტალისტის იარლიყს.
ფორმულა – ”გძულდეს ცოდვა და არა ცოდვილი” – ქრისტიანული მორალის ნაწილია, მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ ჩვენ იშვიათად შეგვწევს ძალა ყველა დანაშაული, დამნაშავისგან განცალკევებით შევიძულოთ. ქრისტიანებს მტრების სიყვარული ევალებათ, მაგრამ, კვლავ ლიუსს რომ დავესესხოთ, ”მიყვარდეს ჩემი მტრები სულაც არ გულისხმობს ვფიქრობდე, რომ ისინი კეთილები არიან. არაერთი ადამიანი მიიჩნევს, რომ მტრისადმი მიტევება ნიშნავს ჩათვალო, რომ ისინი რეალურად კარგები არიან, როცა სავსებით ცხადია, რომ ეს ასე არ არის...”
ღვთის მსგავსად ყველას სრულყოფილი სიყვარული მორალური მაქსიმაა. ღმერთს უყვარს საკუთარი ქმნილება განურჩევლად ყველაფრისა, რადგან ის სრულყოფილია. ამ სრულყოფილების შესახებ ცოდნა, პირველ რიგში, ადამიანთა არასრულყოფილების შესახებ ცოდნას ნიშნავს. ნეტარ ავგუსტინეს კარგად ესმოდა, რომ ამ ქვეყნად კაცთა მოდგმისთვის სრულყოფილების, თანასწორად მოპყრობისა და სიყვარულის თანაბრად განაწილების მიღწევა შეუძლებელია, ამიტომ: ”რადგან ყველას სიკეთეს ვერ გაუკეთებ, განსაკუთრებული პატივისცემით უნდა მოეპყრა იმას, ვისაც დროის, ადგილის თუ გარემოების გამო შენთან ახლო ურთიერთობა აქვს”. იკონომიის პრინციპით – ადამიანს შესაძლებლობის ფარგლებში მოეთხოვება. ანუ იქამდე, სანამ ”აფხაზი ხალხის ღირსეული წარმომადგენლის” შეცოდებაზე ან მისი სულის ცხონებაზე ვისაუბრებთ, ჩვენი ქრისტიანული ვალია, რომ ჯერ აუცილებლად აფხაზეთიდან დევნილი, ომამდელი მოსახლეობის 80%-ის მიმართ გამოვხატოთ თანაგრძნობა, რომლებიც ბაღაფშმა და მისთანებმა საკუთარი სახლებიდან გამოაძევეს.
არც იასირ არაფატის სიკვდილი მიუსამძიმრებიათ ისრაელის ოფიციალურ პირებს პალესტინელებისთვის. მეტიც, ისრაელის მაშინდელმა პრემიერმა, არიელ შარონმა იმედი გამოთქვა, რომ არაფატის გარდაცვალება რეგიონში მშვიდობას შეუწყობდა ხელს. თანაც, არაფატის ”პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციას” ბაღაფშის მარიონეტული რეჟიმისგან განსხვავებით საერთაშორისო აღიარება ქონდა, ის გაეროს ყველა სტრუქტურაში დამკვირვებლის სტატუსით იყო წარმოდგენილი. პალესტინასთან გავლებული პარალელი ჩვენი შემთხვევის საპირწონე მაგალითია, თუმცა ის უნიკალური არ არის და მეტი ანალოგიის მოძებნაც შესაძლებელია. 2008 წელს შვედეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, კარლ ბილდტმა, სუდეტის კრიზისი რუსეთის მიერ ჩვენი ტერიტორიების ოკუპაციას შეადარა. აღნიშნული ანალოგია სამი წლის შემდეგაც გვადგება. ჩეხოსლოვაკიის პრეზიდენტ ედუარდ ბენეშს, ქვეყანაში მცხოვრები სუდეტელი გერმანელებისთვის, მათი ლიდერის, კონრად ჰენლეინის გარდაცვალების მისამძიმრების იდეა თავში არ მოსვლია. ჰენლეინის მიერ ხელმოწერილი მიუნხენის დოკუმენტის საფუძველზე ხომ 1938 წელს ”სუდეტის ოლქი” ჩეხოსლოვაკიას გამოეყო და ნაცისტურ გერმანიას შეუერთდა.
ბევრი ადამიანი, ვისაც მეტ-ნაკლებად ესმოდა, რომ ბაღაფში აფხაზეთის მოსახლეობის ლიდერი კი არა, ეთნიკური წმენდის მონაწილე იყო, მის სიკვდილს სოციალურ ქსელებში სიხარულით შეხვდა. გამოჩნდნენ ისეთებიც, ვინც ამტკიცებდა, რომ ნებისმიერი ადამიანის სიკვდილზე სიხარული ჰუმანურობის ფარგლებს სცდება და ქრისტიანულ მორალს ეწინააღმდეგება. ”შეუძლებელია ადამიანის, როგორიც არ უნდა იყოს ის, სიკვდილი გიხაროდეს და თავს ქრისტიანი ან ჰუმანისტი უწოდო“ წერდა კრიტიკოსთა ნაწილი.
იგივე ადამიანები, რომლებიც ბაღაფშის სიკვდილზე სიხარულის გამოხატვას აკრიტიკებენ, ალბათ არ გაკიცხავენ დედას, რომელსაც შვილის მკვლელი სძულს, მაგრამ უჭირთ გაუგონ იმ უარყოფით ემოციას, რომელიც საზოგადოებისთვის ან სახელმწიფოსთვის ზიანის მიყენების ნიადაგზე წარმოიქმნა.
კლოდ ლევი სტროსი ამბობდა, რომ თანამედროვე ადამიანს პრიმიტიულისგან აბსტრაქტული აზროვნების უნარი განასხვავებს. პრიმიტიულ ადამიანს უჭირდა იმის წარმოდგენა, რისი ნახვაც ბუნებაში შეუძლებელია. სახელმწიფოს ზიანის გაუაზრებლობა, მაშინ როცა დედის მაგალითი სავსებით გასაგებია, იმაზე მეტყველებს, რომ ჩვენი საზოგადოება ჯერ კიდევ არ არის თანამედროვე.
სიძულვილი, ისევე როგორც სიყვარული, აბსოლუტურად ბუნებრივი, ადამიანური ემოციაა, რომელიც პიროვნებას რაღაცის ან ვიღაცის მიმართ ყოველთვის აქვს – ეს ამორალური მხოლოდ მაშინ ხდება, როცა საძულველი ადამიანი უდანაშაულოა. მეტიც, ემოციების უქონლობაც არ არის ჯანმრთელი მოვლენა. არის ვითარება, როცა ადამიანს უნდა სძულდეს და ეზიზღებოდეს, თუკი მას სრული მორალური დეგრადაცია არ განუცდია, თუ წმინდანი არ არის ან რაიმე პათოლოგიასთან არ გვაქვს საქმე.
თუმცა ერთია ბუნებრივი მოცემულობა, რომ ადამიანი ნაკლოვანია და მეორეა ამაღლებული იდეალები, რომელსაც ის ყოველთვის ესწრაფვოდა. სიძულვილის არქონა უტოპიურია, მაგრამ საკითხავია, რამდენად უნდა იყოს იდეალი ის, რასაც ბუნება გვიწესებს? ყოველთვის თავსებადია ბუნება და მორალი? საინტერესოა, რას ამბობს ამაზე ქრისტიანობა.
”კეთილდღეობისას ხარობს ქალაქი, ბოროტეულთა დაღუპვის დროს კი ზეიმობს” (11:10), გვასწავლის სოლომონის იგავნი, თუმცა უკვე ახალ აღთქმაში ქრისტე ამბობს: ”თქვენ გსმენიათ, რომ თქმულა: გიყვარდეს მოყვასი შენი და გძულდეს მტერი შენი. ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: გიყვარდით თქვენი მტერნი; დალოცეთ თქვენი მაწყევარნი; კეთილი უყავით თქვენს მოძულეთ და ილოცეთ თქვენსავ მდევნელთა და შეურაცხმყოფელთათვის” (მათე 5:44).
თუნდაც ორი ციტატა ცხადყოფს, რა რთულია ერთმნიშვნელოვნად ვთქვათ, როგორ დამოკიდებულებას მოითხოვს მტრების მიმართ ბიბლიის ღმერთი. ქრისტიანთა ღმერთი იგივე ღმერთია, რომელსაც ქრისტეს დაბადებამდე გამოჰყავდა საკუთარი ერი ეგვიპტიდან და წყალში ახრჩობდა მათ მდევნელებს. ამას მისი ერი სიხარულით ხვდებოდა: ”მაშინ უმღერეს მოსემ და ისრაელიანებმა ეს სიმღერა უფალს და ასე თქვეს: ვუმღერი უფალს, რადგან განდიდდა დიდად, ზღვაში გადაყარა ცხენი და მხედარი. ზღვაში ჩაყარა ფარაონი და მისი ლაშქარი, მისი რჩეული მხედართმთავრები დაიღრჩვნენ მეწამულ ზღვაში”.
შესაძლოა, ჩვენ ახალსა და ძველ აღთქმას შორის წინააღმდეგობა მოგვეჩვენოს, მაგრამ პირველი კანონიკურ წიგნთა ნუსხაში შემთხვევით არ დარჩენილა, მათ შორის ორგანული ერთობა არსებობს. ქრისტეს მოსვლითა და ახალი აღთქმის დადებით ის შვებულებაში არ წასულა და არც ძველ აღთქმაზე უთქვამს უარი.
და მაინც, რა უხაროდა მოსეს, როცა ფარაონის მხედრობა წყალში იხრჩობოდა? რა ახარებდათ ქუჩაში ბინ ლადენის მკვლელობის აღსანიშნად გამოფენილ ამერიკელებს? რამ გაახარა ქართული საზოგადოების ნაწილი, როცა ბაღაფშის სიკვდილი შეიტყო? ალბათ ვიღაცისთვის ეს სიძულვილით აღძრული სიხარული იყო, მაგრამ სავსებით შესაძლებელია ქრისტიანს არა ბაღაფშის დაღუპვის ფაქტი, არამედ ის გახარებოდა, რომ მომავალში მას ბოროტების ჩადენის შესაძლებლობა აღარ ექნება.
ქრისტიანობის პოსტმოდერნულ იდეოლოგიასთან შერწყმით, ისეთ ქრისტიანობას ვიღებთ, რომელსაც ცნობილი თეოლოგი, კლაივ ლიუსი – ”წყალწყალას” ეძახდა. მცნება ”არ განიკითხო” ამგვარმა ქრისტიანობამ აბსოლუტურ ხარისხში აიყვანა და საბოლოოდ წაშალა ზღვარი სიკეთესა და ბოროტებას შორის. მიმტევებლობა და შემწყნარებლობა იქცა კაცთა მოდგმის უზენაეს საქმედ, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ სინამდვილეში მისატევებელი და შესაწყნარებელი არც არავინაა. ამგვარი ხედვით ჭეშმარიტება ან არ არსებობს, ან ადამიანისთვის მიუწვდომელია.
ყველას თავისი სიმართლე აქვს და ყველას სიმართლე თანასწორია, შესაბამისად, ყველა ფარდობითია და არც ერთია აბსოლუტური. მახინჯი თავისებურად ლამაზია, დამნაშავე სინამდვილეში თავად არის მსხვერპლი. ამგვარი მიდგომებით, საბოლოო ჯამში, თავისუფალი ნების უარყოფამდე მივდივართ. რადგან ადამიანი აღარ არის პასუხისმგებელი საკუთარ ქმედებაზე – თავად კი არ აკეთებს არჩევანს, არამედ მექანიკურად რეაგირებს გარე სტიმულებზე.
იცვლება ღმერთის ქრისტიანული ხედვაც. ის აღარ არის სამართლიანი, მსჯავრმდებელი ღმერთი, რომელიც განიკითხავს და ბოროტებას სჯის. ღმერთის მიმართ დღევანდელი სამომხმარებლო საზოგადოების დამოკიდებულება არსებობს, მან არ უნდა განგვსაჯოს და ჩვენი კომფორტი უზრუნველყოს. ღმერთი საზოგადო სიკეთეა და შეგვიძლია ბელუქსის ავეჯივით შევიძინოთ, სახლში მოვათავსოთ და მისი კომფორტით ვისარგებლოთ.
მაშინ, როცა ქრისტიანული შემწყნარებლობა სიყვარულის გამოხატულებაა, ანუ მიუტევებ არა იმიტომ, რომ იწონებ ქმედებას, არამედ იმიტომ, რომ ცდილობ დაეხმარო ცოდვილს, ქრისტიანული შინაარსისგან გამოშიგნული შემწყნარებლობა გულგრილობით საზრდოობს. მიუტევებს იმიტომ, რომ სულ ერთია, ყველა ქმედება ისედაც თანაბრად ფასეულია. შესაბამისად, მტერი და ბოროტება პოლიტკორექტული ლექსიკონიდან ვარდება. თუ ვინმეს მტერს უწოდებთ, მსგავსი თეოლოგები აუცილებლად ჩამოგკიდებენ იარლიყად შეუწყნარებლისა და ფუნდამენტალისტის იარლიყს.
ფორმულა – ”გძულდეს ცოდვა და არა ცოდვილი” – ქრისტიანული მორალის ნაწილია, მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ ჩვენ იშვიათად შეგვწევს ძალა ყველა დანაშაული, დამნაშავისგან განცალკევებით შევიძულოთ. ქრისტიანებს მტრების სიყვარული ევალებათ, მაგრამ, კვლავ ლიუსს რომ დავესესხოთ, ”მიყვარდეს ჩემი მტრები სულაც არ გულისხმობს ვფიქრობდე, რომ ისინი კეთილები არიან. არაერთი ადამიანი მიიჩნევს, რომ მტრისადმი მიტევება ნიშნავს ჩათვალო, რომ ისინი რეალურად კარგები არიან, როცა სავსებით ცხადია, რომ ეს ასე არ არის...”
ღვთის მსგავსად ყველას სრულყოფილი სიყვარული მორალური მაქსიმაა. ღმერთს უყვარს საკუთარი ქმნილება განურჩევლად ყველაფრისა, რადგან ის სრულყოფილია. ამ სრულყოფილების შესახებ ცოდნა, პირველ რიგში, ადამიანთა არასრულყოფილების შესახებ ცოდნას ნიშნავს. ნეტარ ავგუსტინეს კარგად ესმოდა, რომ ამ ქვეყნად კაცთა მოდგმისთვის სრულყოფილების, თანასწორად მოპყრობისა და სიყვარულის თანაბრად განაწილების მიღწევა შეუძლებელია, ამიტომ: ”რადგან ყველას სიკეთეს ვერ გაუკეთებ, განსაკუთრებული პატივისცემით უნდა მოეპყრა იმას, ვისაც დროის, ადგილის თუ გარემოების გამო შენთან ახლო ურთიერთობა აქვს”. იკონომიის პრინციპით – ადამიანს შესაძლებლობის ფარგლებში მოეთხოვება. ანუ იქამდე, სანამ ”აფხაზი ხალხის ღირსეული წარმომადგენლის” შეცოდებაზე ან მისი სულის ცხონებაზე ვისაუბრებთ, ჩვენი ქრისტიანული ვალია, რომ ჯერ აუცილებლად აფხაზეთიდან დევნილი, ომამდელი მოსახლეობის 80%-ის მიმართ გამოვხატოთ თანაგრძნობა, რომლებიც ბაღაფშმა და მისთანებმა საკუთარი სახლებიდან გამოაძევეს.
