რუსიკო ოატმა ახალი არტისტული სივრცე – „ოატ გალერი კაფე 144 საფეხური” გახსნა ნარიყალაზე. ის უკვე რამდენიმე წელია წამყვანი ფიგურაა თანამედროვე ქართული ხელოვნების სივრცეში – როგორც გალერისტი, კურატორი და ორგანიზატორი. ამ ახალ გალერეაში მისასვლელად, რომელიც ძველი თბილისის ულამაზეს ხედს გადმოჰყურებს, 144 საფეხური უნდა აიაროთ კიბეზე.
არსებობს თბილისში 144 ათასი ადამიანი, ვისაც შეიძლება თანამედროვე ხელოვნება უყვარდეს და ამით გადარჩეს? როგორც იოანეს აპოკალიპსშია ნათქვამი, რომ 144 ათასი გადარჩება ბოლოს.
მართლა? არ ვიცოდი. არა, რა თქმა უნდა, არ არსებობს.
ეს სიმბოლურია, თუ მართლა 144 საფეხური აქვს აქეთ მომავალ კიბეს?
კი, მართლა ასეა. დაემთხვა, უბრალოდ.
მგონია, რომ არაკომერციული გალერისტი ხარ, რადგან ისეთ საქმიანობას ეწევი, საიდანაც არანაირი კომერციული მოგება არ უნდა გქონდეს. ეს მართლაც ასეა?
მე ვარ ნიუ არტის დამფუძნებელი და დირექტორი უკვე 14 წელია, საკმაოდ ბევრი გამოფენის და პროექტის ორგანიზატორი და როგორც კურატორი, ძირითად აქცენტს ვაკეთებ ახალგაზრდა მხატვრებზე. ხელს ვუწყობ საკუთარი თავის გამოვლენაში, როგორც საქართველოში, ისე საზღვარგარეთ. მეორე მხრივ კი, დღეს მინდა იმ მხატვრების თაობას დავუთმო ძირითადი ყურადღება, ვინც 90-იან წლებში გამოჩნდა და აქტუალურ მხატვრობაზე მუშაობა დაიწყო. ამიტომაც გადავერთე ამ მხატვრობის პრომოუტირებისა და კომერციალიზაციის საკითხებზე.
შენ თითქოს გსურს, რომ დადგენილი კომერციული ავტორიტეტები ჩაანაცვლო ახალგაზრდებით?
ყველას თავისი ნიშა გააჩნია მარკეტზე. ჩემთვის კი კომერციული კუთხით მხატვრების სწორედ ეს თაობაა საინტერესო. მათთან ბევრი მიმუშავია, როდესაც მქონდა ნიუ არტ გალერეა 2000-დან 2006 წლამდე, ეროვნული ბიბლიოთეკის შენობაში. მერე, როდესაც მე და მიშა ქობულაძემ ორბელიანის ქუჩაზე შევიძინეთ ფართი, ჩვენ შეგნებულად არ გავაკეთეთ იქ გალერეა და გავხსენით არტკაფე, რადგან საქართველოში, იმ დროისათვის და რეალურად ახლაც, არ არსებობს არტმარკეტისთვის აუცილებელი სწორი მექანიზმები. ის მხატვრებიც, რომლებიც დღეს მაინტერესებს, უმთავრესად, ქართული სტერეოტიპული და სალონური ხელოვნების ალტერნატივას წარმოადგენენ და კონცეპტუალურ, აქტუალურ მხატვრობას ქმნიან.
ამ ორ სიტყვას – ახალგაზრდას და კონცეპტუალურს – არტის კონტექსტში ხშირად სოციალური კრიტიკის ასოციაცია აქვს. თუ შენ ახალ მედიას გულისხმობ?
არცერთს. დავიწყოთ იმით, რომ ჩვენ ვლაპარაკობთ ქართულ ბაზარზე, რომელიც გათვლილია აქ მცხოვრებლებზე და ჩამოსულ სტუმრებზე. ამიტომ, მე აქცენტს ვაკეთებ ისევ ფერწერაზე. მედიური პროექტების გაყიდვა ჩვენს ქვეყანაში წარმოუდგენელია, ეს არის აბსურდი და ასეთია რეალობა. ამისთვის კიდევ ცალკე დისკურსი უნდა არსებობდეს.
შენ აკეთებდი თანამედროვე ხელოვნების არქივს, რამდენად განხორციელდა ის და რა დარჩა გასაკეთებელი? არქივს დისკურსის შექმნის მნიშვნელობაც ხომ ენიჭება?
როგორც არქივარიუსი, ვაკეთებ იმას, რომ როდესაც ვიღაც მოდის ჩემთან, შემიძლია მივაწოდო ინფორმაცია. თუნდაც, ახლახან მოვიდა ანუკა ლომიძე, რომელიც ქართულ ვიდეოარტზე აპირებს დისერტაციის დაწერას და მხოლოდ ჩემთან მოიძია ფაქტობრივად სრული მასალა. 2004 წელს გავაკეთე ქართული ვიდეოარტის კატალოგი Moving Reality. ეს არის ქართული ვიდეოარტის ანთოლოგია და მერე, 2009 წელს, მეორე კოლექციაც შევადგინე – Moving Reality Plus.
რა არის საჭირო იმისთვის, რომ ასეთი არქივი საჯარო და ხელმისაწვდომი გახდეს?
ცალკე არქივი თავისთავად არაფერს ქმნის, მას აცოცხლებენ ადამიანები. არქივი უნდა მუშაობდეს, ის უნდა ამოდიოდეს ზედაპირზე, ჩანდეს სამუზეუმო, საგალერეო და საგანმანათლებლო სივრცეებში.
ამისთვის ხომ დაფინანსებაც არის საჭირო, ესეც ხომ არაკომერციული მხარეა მთლიანად?
მე ხშირად ჩავდივარ ხოლმე პოლონეთში და ვიცი, რომ იქ კულტურისთვის გამოყოფილი სახელმწიფო ბიუჯეტის 60 პროცენტი იხარჯება თანამედროვე კულტურის განვითარებაზე და დანარჩენი 40 პროცენტი ტრადიციულზე. ეს არის აბსოლუტურად მოტივირებული და ენერგიული ქვეყანა, რომელიც საკუთარი ნაციონალურ-კულტურული ფონდის მომავალზე დღეს ზრუნავს.
როდესაც ვარშავაში ჩადიხარ და გალერეებში, ვთქვათ, ზაჰენტაში, თანამედროვე ხელოვნების სახელმწიფო გალერეაში მოხვდები, მაშინვე გიქარწყლდება ნებისმიერი ეჭვი, აქვს თუ არა არსებობის უფლება თანამედროვე ხელოვნებას. იმიტომ რომ იქ ყველაფერი ხარისხიანად და პროფესიონალურად არის მოწოდებული. ჩვენთან კი უმთავრესად გვაქვს მხოლოდ არტწარმოების ნარჩენები. აბა, შევხედოთ, სინამდვილეში ვინ დადის თანამედროვე ხელოვნების გამოფენებზე? მხოლოდ მხატვრები და რამდენიმე მათი მეგობარი.
იქნებ სახელმწიფო კულტურის პოლიტიკის მიღმა კერძო სპონსორი უნდა არსებობდეს?
აქ არ არსებობს. პოლონეთში კი, რადგან იქ ეკონომიკა სწრაფად ვითარდება და რეკლამის ნებისმიერი საშუალება მუშაობს: იმდენი პუბლიკაცია გამოიცემა, უამრავი საინფორმაციო ქაღალდია საერთოდ და მოსახლეობა კითხულობს, ის მიჩვეულია მოიხმაროს ყველანაირი ბეჭდური პროდუქცია ყოველდღიურად, ის ეძებს და ირჩევს, თუ რა არის მისთვის მნიშვნელოვანი. ეს ააქტიურებს სპონსორებს და არტის პოპულარიზაციასაც უწყობს ხელს. ჩვენ მხოლოდ ინტერნეტით და სოციალური ქსელით ვკმაყოფილდებით.
როგორ ახერხებ, ერთ სივრცეში თავი მოუყარო კაფეს ბოჰემურ, არტისტულ გარემოს და, მეორე მხრივ, აკადემიურ და ექსპერიმენტულ პრიორიტებებს?
ნიუ არტ კაფე სხვა რამე იყო და ოატ გალერი/კაფე ახალი ადგილია, ცხადია, მას ახალი სული ექნება და ჯერ ეს სული არ ჩამოყალიბებულა. ნიუ არტი იყო ერთადერთი არტისტული ადგილი, სადაც იყო ცოცხალი დისკუსია, ცოცხალი გარემო და არ იყო ფარისევლობა. ჩვენ არა ვართ ძლიერ მწიგნობარი და მკითხველი საზოგადოება და, სამწუხაროდ, ამ დარგის ბეჭდვითი დისკურსიც ფაქტობრივად არ არსებობს. ძირითადად ვართ კულუარული და კლანური. აქედან გამომდინარე, არაფერი იცვლება და ამ კონტექსტში ნიუ არტი ერთადერთი ადგილი იყო, სადაც სხვადასხვა მხატვრები, პოეტები თუ მუსიკოსები ერთმანეთს არასნობურ ტერიტორიაზე ხვდებოდნენ, უფრო გახსნილები და თავისუფლები იყვნენ და, შესაბამისად, იქ ხელოვნებაზე ბევრს საუბრობდნენ, თუნდაც სხვადასხვა ტონალობებში.
როგორც ექსპერიმენტული და არაკომერციული სივრცე, ალბათ, უფრო პროექტებზე და გრანტებზე უნდა მუშაობდე...
ახლა უკვე იმაზე ვფიქრობ, რომ ასეთი პროექტები, საბოლოო ჯამში, პროფანაციებზე მუშაობს. ზოგადად, ნაკლებად უხდება სერიოზულ ხელოვნებას და არ მიმაჩნია, რომ ეს კარგად მოქმედებს არტისტზე. შემიძლია ვაღიარო მეცენატობა, იმიტომ რომ ის არ კარნახობს მხატვარს, თუ რა უნდა გააკეთოს, არამედ ხელს უწყობს მას ისეთს, როგორიც ის არის.
არსებობს ხელოვნებაში კრიზისი დღეს?
არანაირი კრიზისი არ არსებობს. ყველა დროს აქვს თავისი გამოწვევა. ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად შეუძლია ხელოვანს დროის გამოწვევებზე პასუხების მოძებნა. ეთნოსურობა და ლოკალურობა სასაცილოა. ფიროსმანთანაც არ არის მხოლოდ ქართული იმიჯი – რომელმაც იმ დროის მხატვრულ-კულტუროლოგიური ამოცანები ამოხსნა.
