ლეონ არონი

პუტინი მეორე ვადას ვერ მიაღწევს

ლეონ არონი რესპუბლიკელი პრეზიდენტობის კანდიდატის, მიტ რომნის საგარეო პოლიტიკური გუნდის წევრია. ამავდროულად, ის კვლევითი ორგანიზაციის, American Enterprise Institute-ის რუსეთის დეპარტამენტს ხელმძღვანელობს. არონი რამდენიმე წიგნის ავტორია, მათ შორისაა ბორის ელცინის პირველი სრული ბიოგრაფია. ამას გარდა, წერს ისეთი გამოცემებისთვის, როგორებიცაა: Washington Post, The New York Times, The Wall Street Journal, Foreign Policy, The New Republic, Weekly Standard და ასე შემდეგ. ტაბულა მას რუსეთში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესებისა და პუტინის რეჟიმის საგარეო პოლიტიკური კურსის შესახებ ესაუბრა. ინტერვიუს დაწყებამდე, ლეონ არონმა გვთხოვა აღგვენიშნა, რომ საუბრობს არა რომნის გუნდის სახელით, არამედ როგორც დამოუკიდებელი ექსპერტი რუსეთის საკითხებში.

ის, რომ რუსეთის ხელისუფლება რევიზიონიზმის მანიითაა შეპყრობილი, ნათელია. პუტინის რეჟიმი საბჭოთა კავშირის დაშლას მე-20 საუკუნის “უდიდეს გეოპოლიტიკურ კატასტროფას” უწოდებს, მის მეზობლებს თავის “უკანა ეზოდ” მიიჩნევს და არც მათი ტერიტორიების ოკუპაციას ერიდება. თუმცა ზოგიერთი ანალიტიკოსი რუსეთის გლობალური ამბიციების განხორციელების შესაძლებლობას გამორიცხავს და თვლის, რომ დღევანდელი ხელისუფლების იმპერიალისტური გაქანება რეგიონის მასშტაბს არ სცდება. თქვენ როგორ ფიქრობთ, რა მასშტაბის საფრთხეს წარმოადგენს რუსეთი ახლა, პუტინის პირობებში?

შეიძლება იმედი გაგიცრუოთ, მაგრამ მე რუსეთისგან დღეს საშიშროებას ვერ ვგრძნობ. რუსეთი ისეთი ქვეყანაა, სადაც საგარეო პოლიტიკას საშინაო პოლიტიკა განსაზღვრავს. ამერიკა-რუსეთის ურთიერთობა ავიღოთ – ის ხან აღმა მიდის, ხან – დაღმა. დავიწყეთ გადატვირთვა, მაგრამ ცხადია, რომ ახლა ეს ურთიერთობა დაღმართზე მიექანება. რატომ? იმიტომ, რომ ეს პუტინის რეჟიმის ინტერესებშია. პუტინს შიდა კრიზისი აქვს და საგარეო საფრთხის ილუზიის, მტრის ხატის შექმნა სჭირდება – ავტორიტარული რეჟიმები ყოველთვის ასე იქცევიან.

ახლა რაც შეეხება “უკანა ეზოს”. დარწმუნებული ვარ, რუსეთში რომ დემოკრატიული ხელისუფლება იყოს, ის აფხაზეთის და სამხრეთ

ოსეთის პრობლემის მოგვარებას შეძლებდა, მაგრამ ეს ამ რეჟიმის ინტერესებში არ შედის. რუსეთს ამ თემით მანიპულირება მოსახლეობის გარკვეული ნაწილის დასარწმუნებლად სჭირდება. ბუნებრივია, ეს ის ხალხი არაა, ვინც მოსკოვსა და პეტერბურგში პროტესტს გამოხატავს.

დღეს რუსეთში ისეთი მძიმე ეკონომიკური, პოლიტიკური და სოციალური ფონია, არ მგონია, რეჟიმმა საგარეო ფრონტზე სიტუაციის რეალურ გამწვავებას გაუძლოს. თუმცა არც არაფერს შეცვლის. არც ომი, არც მშვიდობა – როგორც ტროცკი ამბობდა, კარგად მოქმედებს მოსახლეობის იმ ნაწილზე, რომლის მეშვეობითაც არსებული რეჟიმი ძალაუფლებას ინარჩუნებს.

ეგებ უკეთ განმიმარტოთ რაში სჭირდება პუტინის რეჟიმს აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის ოკუპაცია? ცხადია, ის ეთნიკური აფხაზებისა და ოსების კეთილდღეობაზე ნაკლებად ფიქრობს. რაში შეიძლება გამოიყენოს უზარმაზარმა ქვეყანამ ის პატარა ტერიტორიები, რომელთა დამოუკიდებლობას პრაქტიკულად არავინ აღიარებს თავად რუსეთის, ჩავესის და ორტეგას გარდა?

საქართველო რუსეთისთვის პრობლემაა, რადგან ის მართალია არასრულყოფილი, მაგრამ მაინც დემოკრატიაა და პუტინის რეჟიმს ისევე სძულს, როგორც ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებს – ისრაელი. მე არ ვფიქრობ, რომ ეს ეთნიკური ზიზღია. მიზეზი მარტივია, როდესაც ავტორიტარული ქვეყანა ხარ, შენს საზღვრებთან დემოკრატია არაფერში გჭირდება. საერთოდ არ გჭირდება! ამიტომ, როცა გაქვს, უნდა დააზარალო, დაამცირო. საქართველო კრემლის გამოწვევაა. ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ ესაა. სხვა შემთხვევაში რუსი ამომრჩეველი იკითხავს, თუკი ქართველებმა შეძლეს განვითარება, ჩვენ რატომ ვერ ვახერხებთ? ეს პუტინს ხელს არ აძლევს.

NATO-ს გაფართოებისადმი შიშიც ამით აიხსნება?

კი. ვფიქრობ, ეს იმავე ხაზის გაგრძელებაა. ბუნებრივია, რუსეთმა იცის, რომ ჩრდილოატლანტიკური ალიანსი მას საქართველოს ტერიტორიიდან არ შეუტევს. მაგრამ, სამაგიეროდ, შეძლებს რეჟიმის მორალური სახე რუსეთის მოსახლეობას უკეთ დაანახოს, კონტრასტი შექმნას. სწორედ ეს დაემართა საბჭოთა კავშირს. ამერიკაში ხშირად ვამბობთ, რომ თუ საზოგადოება შენს მორალურ სახეს ლეგიტიმურად მიიჩნევს, არსებობ, თუ არა, მაშინ არსებობას წყვეტ. ერთია, შენს საზღვრებთან დემოკრატია რომ ვითარდება, და მეორეა, თუ ეს დემოკრატია უსაფრთხოების კუთხით უზრუნველყოფილია. ეს რუსეთისთვის კიდევ უფრო დიდი გამოწვევაა.

პუტინის დაბრუნება არავის გაკვირვებია. მაგრამ წინა პერიოდისგან განსხვავებით, როდესაც რუსი ხალხი რეჟიმის ქმედებებს იოლად ეგუებოდა, დღეს პროტესტს გამოთქვამს. რა შეიცვალა რუსულ საზოგადოებაში? შეგვიძლია მის გამოღვიძებაზე ვისაუბროთ? რამდენად რელევანტურია არაბულ გაზაფხულთან პარალელები?

პროტესტის აგორებამდე რამდენიმე თვით ადრე თითქმის მთელი რუსეთი მოვიარე და სხვადასხვა საზოგადოებრივი მოძრაობების

ლიდერებს შევხვდი. ნანახით შთაბეჭდილების ქვეშ ვიყავი – სულ სხვა ხარისხის პასუხისმგებლობა, სამოქალაქო შეგნება და ღირსება. მაშინ ვფიქრობდი, რომ ეს სიმპტომი ლიმიტირებული იყო და პოლიტიკურ ხარისხში გადაზრდას დრო დასჭირდებოდა. თუმცა, სულ რაღაც ხუთ თვეში, იგივე ლოზუნგები პოლიტიკური ოპოზიციის რიგებში გამოჩნდა. ეს გარდაუვალი პროცესია – თუ ქვეყანას თანამედროვე სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება სურს, დემოკრატიზაციის ეტაპი უნდა გაიაროს. ამის მიხვედრას ოპოზიციაში ყოფნა არ სჭირდება – ამას ყველა ხვდება, მედვედევით და კუდრინით დაწყებული, ეკონომისტებით და პოლიტიკური მკვლევრებით დამთავრებული.

ერთი, რაც ყველასთვის ცნობილი არ გახლდათ, ისაა, შეძლებდა თუ არა ხელისუფლება იმ რეფორმების გატარებას, რაც პოლიტიკური რეჟიმის დემოკრატიზაციას ხელს შეუწყობდა, კორუფციას ბოლოს მოუღებდა და ადამიანის უფლებებს პრიორიტეტად აქცევდა. დღეისთვის ყველასთვის ცნობილია, რომ რეჟიმს ამგვარი რეფორმების გატარების უნარი არ შესწევს.

რუსეთის ხელისუფლებას სისხლში აქვს გამჯდარი უზღვავი რაოდენობის პეტროდოლარების ერთ მუჭა ადამიანებს შორის განაწილება. ამიტომ ცხადია, რომ ცვლილება ზემოდან კი არა, ქვემოდან უნდა განხორციელდეს. ზოგიერთი სკეპტიკოსი ამტკიცებს, რომ პროტესტის მამოძრავებელი ძალა საშუალო კლასია და არა საზოგადოების ქვედა ფენა. შესაბამისად, პროტესტი ხალხის აზრს არ გამოხატავს. მაგრამ ისინი არ ითვალისწინებენ, რომ თანამედროვე რევოლუციების ძრავას სწორედ საშუალო ფენა წარმოადგენდა. საშუალო ფენა მართავდა პროცესებს პოსტსაბჭოთა სივრცეში მომხდარი ფერადი რევოლუციების დროსაც. იგივე შეიძლება ითქვას ფრანგულ და ამერიკულ რევოლუციებზე – ამ ქვეყნებშიც სწორედ საშუალო ფენის წარმომადგენელმა ინტელექტუალებმა შეცვალეს რეჟიმი. ხელისუფლებას არასოდეს ცვლის ხალხის უმრავლესობა, რომელსაც ძალიან ბევრი საზრუნავი აქვს და ოჯახის რჩენაზე ფიქრობს. ცვლილებას ყოველთვის საშუალო კლასი განაპირობებს.

ამას გარდა, გადავხედოთ პოსტავტორიტარულ ტრანზიციებს ესპანეთში, პორტუგალიაში, საბერძნეთში, ტაივანში, სამხრეთ კორეასა და მექსიკაში. პროცესებს იქაც საშუალო კლასი მართავდა და ის ყოველთვის ერთი სცენარით ვითარდებოდა – შუა ფენა მდიდრდებოდა, ზუსტად ისე, როგორც რუსეთში და სახელმწიფოს მართვაში მონაწილეობის სურვილი უჩნდებოდა.

საუბრობენ, რომ არა მხოლოდ საშუალო კლასი, არამედ თავად პუტინის გარემოცვა – პოლიტიკური ელიტაც უკმაყოფილოა არსებული რეჟიმით. რამდენად დამაჯერებლად გამოიყურება ეს თქვენთვის?

მე არ წარმოვადგენ ამერიკელი ანალიტიკოსების იმ ნაწილს, რომელიც რუსეთის სახელისუფლო ელიტაში მიღებულია. ასე რომ, შიგნით რა ხდება, არ ვიცი. მაგრამ შეხედეთ კუდრინს, პუტინის პირად მეგობარს. მან საჯაროდ განაცხადა, რომ დუმის არჩევნებში მონაწილეობა არ მიუღია. ის ჯგუფი, რომელიც მან შემოიკრიბა, ინტელექტუალური ელიტის წარმომადგენლებისგან შედგება. რასაკვირველია, ისინი საკუთარ თავს ოპოზიციას არ უწოდებენ, მაგრამ მათი ამოცანები დიდად არ განსხვავდება ოპოზიციის მოთხოვნებისგან: სამართლიანი არჩევნები, კორუფციასთან ბრძოლა, დამოუკიდებელი მართლმსაჯულება და ასე შემდეგ. როდესაც ის დაითხოვეს, თუ გადადგა, ცხადი გახდა, რომ შიგნით პრობლემაა – ასეთი რამ სპონტანურად არ ხდება. ბუნებრივია, კუდრინს ერთ მშვენიერ დღეს არ გაუღვიძია და არ გადაუწყვეტია, რომ მედვედევს ვერ იტანს. საქმე უფრო რთულადაა.

იგივე შეიძლება ითქვას სურკოვზე. კი, ის თითქოს არჩევნებში Единая Россия-ს არადამაკმაყოფილებელი შედეგის გამო დაითხოვეს, მაგრამ გაითვალისწინეთ, რომ არაკომპეტენტურობის გამო კრემლი მთავრობის წევრებს არ ათავისუფლებს თანამდებობებიდან. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ზემოხსენებული ხალხი ოპოზიციისკენ მიიწევს, მაგრამ ცხადია, რომ ელიტაში რაღაც მოძრაობა შეინიშნება, ნათელია, რომ ელიტის წარმომადგენელთა გარკვეული ჯგუფი დისტანცირებას ახდენს კორუმპირებული ხელისუფლებისგან. ვფიქრობ, ისინი დააკვირდებიან რა მოხდება, რეჟიმი როგორ მოიქცევა, ოპოზიცია რას იზამს და იმის მიხედვით იმოქმედებენ.

ბევრი ანალიტიკოსი სკეფსისს არ მალავს რუსული ოპოზიციის მიმართ, სუსტად მიიჩნევს. თქვენ რას ფიქრობთ?

კარგი შეკითხვაა. ვფიქრობ, გარე დამკვირვებლები შეცდომას უშვებენ, როდესაც ამბობენ – “შეხედეთ ოპოზიციას, მათ ლიდერები არ ჰყავთ, ორგანიზება აკლიათ”. მართალია, იმიტომ რომ ეს სამოქალაქო მოძრაობაა. ეს არ არის პოლიტიკური მოძრაობა. პროტესტის მონაწილენი დაახლოებით იმას ითხოვენ, რასაც განდი ან მარტინ ლუთერ კინგი ითხოვდა – კანონის წინაშე თანასწორობა, ღირსება,

გამართული მართლმსაჯულება, სამართლიანი არჩევნები. სწორედ ამიტომაა რთული მათთან გამკლავება – ვერ მოქრთამავ, ვერ შეაშინებ, თანამდებობებს ვერ დაჰპირდები. ისინი სახალხო ფიგურები არიან. ეს რეჟიმისთვის ცუდია. ასეთი მოძრაობა არ ქრება.

ამას გარდა, საგულისხმოა, რომ ლევადა ცენტრის გამოკითხვებით, რუსეთის მოსახლეობის 35% არჩევნების წინ თვლიდა, რომ არჩევნები სამართლიანი არ იქნებოდა. ეს 30-40 მილიონი სრულწლოვანი მოქალაქეა. იმასაც დააკვირდით, მოსახლეობის რამხელა ნაწილი გმობს კორუფციას.

მართალია, ეს მოძრაობა მოსახლეობის უმრავლესობას არ წარმოადგენს, მაგრამ სამაგიეროდ იმ თემებზე საუბრობს, რაც მილიონობით რუსს აწუხებს. ამიტომ ჩვენ ისინი არ უნდა უგულებელვყოთ მხოლოდ იმიტომ, რომ პოლიტიკური კრისტალიზაციის ადრეულ ეტაპზე არიან.

გრიგორი ჩხარტიშვილმა მისცა ძალიან კარგი ინტერვიუ Deutsche Welle-ს. ის ჩემი საყვარელი მწერალია. ჟურნალისტის კითხვაზე, თუ ვინ არის პუტინის ალტერნატივა, მწერალმა უპასუხა, რომ ამ ეტაპზე “რა არის პუტინის ალტერნატივა” იქნებოდა სწორი კითხვა, რადგან, როცა გვექნება სამართლიანი არჩევნები, როდესაც იდეათა სამართლიან შეჯიბრს ვიხილავთ, როცა ჩვენს ლიდერებს თავისუფალ გარემოში ავირჩევთ, მაშინ შეგვიძლია ვთქვათ, ვინ არის პუტინის ალტერნატივა.

სამოქალაქო მოძრაობის, როგორც თქვენ უწოდებთ, ყველაზე გამორჩეული ლიდერი ალექსანდრ ნავალნია – მის გამოსვლებში კავკასიელების მიმართ, უმცირესობების მიმართ შოვინისტური ნოტები იგრძნობა. თქვენ რას ფიქრობთ მასზე?

ახლა ანალიტიკურ სტატიაზე ვმუშაობ და ვცდილობ, ამ მოძრაობის ობიექტური სურათი დავხატო. ამისთვის ზღვა მასალას გავეცანი. მათ შორისაა მოცულობითი საუბარი ბორის აკუნინის ბლოგზე ალექსანდრ ნავალნისთან. ასევე მისი ინტერვიუ ჟენია ალბაცთან. ცხადია, რომ ის ჯერ ძალიან ახალგაზრდაა და ჯერ კიდევ ვითარდება, მაგრამ ამავდროულად, ძალიან ჭკვიანია. რუსებს რომ თავისუფალი არჩევანის საშუალება მიეცეთ, ეჭვიც არ მეპარება, რომ სულ რაღაც ორ წელიწადში ნავალნის პრეზიდენტად აირჩევდნენ. ჩვენ მას ნაციონალისტად ვერ მოვნათლავთ. ალბაცთან და ჩხარტიშვილთან საუბრისას მან რუსული ერი-სახელმწიფო აღწერა ისე, როგორც პოლიტიკური მეცნიერები განმარტავენ ერი-სახელმწიფოს წარმოშობას ევროპაში, სადაც მოქალაქეობა, პატრიოტიზმი და დემოკრატია ერთმანეთს ჰარმონიულად ერწყმის და ამაში ცუდი არაფერია.

ბუნებრივია, არ ვიცით, მართლა იმას ფიქრობს, რასაც ამბობს, თუ არა. პოლიტიკოსი მხოლოდ ხელისუფლებაში ყოფნისას გამოიცნობა, მაშინ როდესაც თავისი პრინციპების ხორცშესხმის საშუალება ეძლევა. ასე რომ, მის გასაცნობად, დაცდა მოგვიწევს. ამ ეტაპზე მხოლოდ იმის თქმა შემიძლია, რომ საშიში ფიგურის შთაბეჭდილებას არ მიტოვებს.

იმის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, რასაც ამბობთ, შემიძლია ვთქვა, რომ შემდეგი 12 წლის განმავლობაში პუტინს ხელისუფლებაში ყოფნას არ უწინასწარმეტყველებთ?

არავითარ შემთხვევაში. არ მგონია, რომ პუტინმა მეორე ვადას მიაღწიოს. მე არც იმაში ვარ დარწმუნებული, რომ პირველ ვადას დაასრულებს.

 

 

 

კომენტარები