ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლო ოთხ ბრიტანულ საქმეს განიხილავს, სადაც ქრისტიანები აღმსარებლობის თავისუფლების ხელყოფისთვის დიდ ბრიტანეთს უჩივიან. ორ მსგავს შემთხვევაში თავს დაზარალებულად თვლიან ქალები, რომელთაც კერძო სამსახურში ჯვრის ტარება აუკრძალეს. ხოლო მეორე ორ შემთხვევაში საქმე ეხება ამავე რელიგიის წარმომადგენლებს, რომელთაც სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროს, უარი განაცხადეს ერთსქესიანი წყვილებისთვის კონსულტაციის ჩატარებაზე და ამის მიზეზად საკუთარი სინდისი დაასახელეს.
ოთხივე შემთხვევაში მათ სამსახურის დატოვება მოუწიათ, ხოლო ბრიტანულმა სასამართლოებმა განაჩენი დამქირავებლების სასარგებლოდ გამოიტანეს. სასამართლომ თქვა, რომ ჯვრის ტარება ქრისტიანული რელიგიის სავალდებულო მოთხოვნას არ წარმოადგენს, ხოლო დამქირავებელს საკუთარი თანამშრომლების უფლებები არ შეუზღუდავს, როცა მათ რელიგიური სიმბოლიკის მოხსნა მოსთხოვა. ამას ქრისტიანული ეკლესიების პროტესტი მოჰყვა. ევროპული ეკლესიები მზარდ, აგრესიულ სეკულარიზმსა და აღმსარებლობის თავისუფლების უხეშ ხელყოფაზე კიდევ ერთხელ ალაპარაკდნენ.
ევროპაში აღმსარებლობის თავისუფლება ხშირად ირღვევა, მაგრამ არის თუ არა მოცემული შემთხვევები რელიგიის ნიადაგზე დისკრიმინაციის მაგალითი, რაზეც სახელმწიფომ ზომები უნდა მიიღოს? ქალები, რომლებიც ქრისტოფობიულ დისკრიმინაციაზე საუბრობენ, კერძო სექტორში იყვნენ დასაქმებულნი. ერთი ბრიტანული ავიახაზების თანამშრომელი იყო, ხოლო მეორე – მედდა. მათი მოითხოვნა ლეგიტიმური ვერ იქნება, რადგან დამსაქმებელი ამ შემთხვევაში კერძო მესაკუთრეა, რომელსაც უფლება აქვს მისდევდეს საკუთარ, თუნდაც ქსენოფობიურ წარმოდგენებს. კერძო დისკრიმინაციისგან თავდაცვის საუკეთესო მექანიზმი კი ამ შემთხვევაში სამსახურიდან წამოსვლაა.
თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში, კერძო დისკრიმინაცია, შესაძლოა, სახელმწიფოს ირიბი დანაშაულიც იყოს. ევროპის მრავალ ქვეყანაში მოქმედებს ანტიდისკრიმინაციული კანონმდებლობები. მათ მიზანს ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროში, იქნება ეს კერძო თუ საჯარო, ნებისმიერი მსოფლმხედველობისა თუ იდენტობის ადამიანის დისკრიმინაციისგან დაცვა წარმოადგენს. რასაკვირველია, დისკრიმინაციის წინააღმდეგ ბრძოლის სურვილი თავისთავად კარგია, მაგრამ როცა საქმეში სახელმწიფო ერთვება, პრაქტიკაში ეს ავადმყოფობაზე უარეს წამალს გვაძლევს, რადგან დისკრიმინაციის განსაზღვრა ხშირად შეუძლებელი ხდება.
მაგალითად, ზემოხსენებულ შემთხვევებში რეგისტრატორმა უარი განაცხადა ლგბტ წყვილის კონსულტირებაზე იმ მოტივით, რომ მისი რწმენა და სინდისი ამასთან წინააღმდეგობაში მოდიოდა. თუ დისკრიმინაცია კერძო სივრცეშიც აიკრძალება, შეუძლებელი გახდება გავარჩიოთ, ვინ არის დისკრიმინირებული – ის, ვისაც კონსულტაცია საკუთარი იდენტობის გამო არ ჩაუტარეს, თუ ის, ვინც კონსულტაცია საკუთარი აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლების გამო არ მისცა. ორივე მხარეს საკმაოდ წონადი არგუმენტები დგას – სახელმწიფო კი ამ ორს შორის არჩევანის გაკეთებისას მხარედ იქცევა. ეს მხარე ხშირად არა აღმსარებლობის თავისუფლება, არამედ ერთსქესიანი წყვილების უფლებებია. აქედან გამომდინარე, დამქირავებელს უწევს საკუთარი თანამშრომლის გათავისუფლება იმისთვის, რომ დისკრიმინაციის წინააღმდეგ ერთსქესიანმა წყვილმა არ იჩივლოს და ხარჯებში არ გადავარდეს.
სახელმწიფოს შეჭრა კერძო სივრცეში და იქ დისკრიმინაციის რეგულირების მცდელობა ევროპული ტრადიციიდან მომდინარეობს. ევროპული დემოკრატია საჯარო სივრციდან ტრადიციული რელიგიური ინსტიტუტების განდევნით დამყარდა. საფრანგეთის რევოლუციიდან ამოზრდილი ლაიცისტური ტრადიცია მიიჩნევს, რომ ქრისტიანული რელიგია ბოროტებაა და ხალხთა თავისუფლებას მტრობს. საზოგადოებაში ტოლერანტობის კულტურის ამაღლება კი შესაძლებელია მხოლოდ ამ ინსტიტუტების შეზღუდვითა და რწმენის ინდივიდუალურ სივრცეში გაძევებით. ეკლესიები ამ მიდგომას, რომელიც სხვადასხვა უმცირესობის ეკლესიისგან დისკრიმინაციის დაცვის მოტივით არის ნასაზრდოები, არსში ქრისტოფობიულს უწოდებენ.
რამდენიმე წლის წინ, მილანის კათოლიკური უნივერსიტეტიდან გაათავისუფლეს პროფესორი ლუიჯი ლომბარდი, რომელიც რელიგიური ინსტიტუტის კუთვნილი საგანმანათლებლო კათედრიდან, სახარებას ყველაზე საშინელ ტექსტს უწოდებდა, „რაც კი კაცობრიობას სმენია”, ხოლო იესოს „ცუდ ადამიანად” მოიხსენიებდა. ევროპულმა სასამართლომ მოცემულ საქმეზე თქვა, რომ კათოლიკეთა მხრიდან ლომბარდის გათავისუფლება აზრის თავისუფლების შეზღუდვას წარმოადგენდა. არსებობს შემთხვევები, როცა რელიგიურ ინსტიტუტებს, სამსახურიდან გაშვებული ლგბტ პირების გამო, მსხვილი ჯარიმების გადახდა უწევთ.
ევროპის არაერთ ქვეყანაში, ბოლო წლების მანძილზე, გახშირდა შემთხვევები, როდესაც მღვდლებს ჯარიმის გადახდა მოუწიათ, ან ადმინისტრაციული პატიმრობა შეეფარდათ მხოლოდ იმიტომ, რომ ჰომოსექსუალობა საჯაროდ მოიხსენიეს ცოდვად. მრავალ ქვეყანაში, სახელმწიფომ რელიგიური ინსტიტუტების მიერ შექმნილი ბავშვთა სახლები დაავალდებულა, ბავშვები ერთსქესიან წყვილებზე გაეშვილებინათ, რაც მათი სინდისისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა და ამის გამო, მრავალი მათგანი იძულებული გახდა, დაწესებულება დაეხურა. რასაკვირველია, ბავშვთა სახლების დახურვამ უფრო მეტად ბავშვები დააზარალა, ვიდრე კათოლიკე ეკლესიის სექსუალური ეთიკა.
საფრანგეთმა რამდენიმე წლის წინ მიიღო კანონი, რომელმაც მუსლიმ ქალებს ბურკის ტარება აუკრძალა. ამის მიზეზად, საკანონმდებლო ინიციატივის ავტორები ქალების ჩაგვრისგან გათავისუფლებასაც ასახელებდნენ. ამ შემთხვევაში, სახელმწიფომ მუსლიმი ქალების მაგიერ გადაწყვიტა, ჩაგრავდა თუ არა მათ საკუთარი რწმენა. საფრანგეთში ქუჩაში ლოცვაც აიკრძალა. შვეიცარიამ ცოტა ხნის წინ მინარეთების აშენება რეფერენდუმის მეშვეობით აკრძალა.
აღმსარებლობის თავისუფლების ევროპული გაგება აბსოლუტურად განსხვავდება ამერიკულისგან, რომელიც რელიგიური ინსტიტუციების კონკურენციაში ჩამოყალიბდა. რელიგიური თავისუფლება აქ გაცილებით ფართოდ გაიგება. რწმენაზე დაფუძნებული ინსტიტუტები უნდა დასჯერდნენ, რომ მათ გვერდით ყოველთვის იარსებებს კერძო სივრცე, სადაც ადამიანებს ცოდვის გამოხატვის შესაძლებლობა ექნებათ. ხოლო ჯგუფები, რომლებიც რელიგიასთან მრავალი ფაქტორის გამო დაპირისპირებულები არიან, უნდა შეეგუონ, რომ რელიგიურ ინსტიტუტებში მათთვის მიუღებელი, თუნდაც ყველაზე უფრო რეტროგრადული იდეები იარსებებენ.
აღმსარებლობის თავისუფლების ამერიკული მოდელის მიხედვით, ნებისმიერ კერძო დამქირავებელს აქვს უფლება, სამსახურში არ აიყვანოს ან გაათავისუფლოს ისეთი თანამშრომელი, რომელიც მისი გემოვნების თუნდაც ყველაზე აბსურდულ კრიტერიუმს არ აკმაყოფილებს.
საკმარისია, რომელიმე ჯგუფს გაუჩნდეს ცდუნება, სახელმწიფოს მეშვეობით მეორე ჯგუფის ან ინდივიდის პირად სივრცეში საკუთარი წესები დააწესოს, მაშინვე ჩნდება რისკი, ამან ერთხელაც მისივე თავისუფლება ხელყოს. თუ ევროპული სახელმწიფოები თავს უფლებას მისცემენ, აიძულონ ეკლესიები, რომ დაიქირაონ მათთვის მიუღებელი პირები, ერთხელაც, როგორც ეს ბრიტანულ ქეისებში ვნახეთ, შესაძლოა ქრისტიანებსაც გაუჩნდეთ მსგავსი ვნებები. თუ ეკლესიას უფლება არ აქვს, სამსახურიდან დაითხოვოს გეი აქტივისტი, როგორი მიუღებელიც არ უნდა იყოს ჩვენთვის ამის გაკეთება, მაშინ არც დამსაქმებელს აქვს უფლება, სამსახურიდან დაითხოვოს თანამშრომელი, რომელიც საკუთარი სინდისის დაცვის გამო, ჰომოსექსუალ კლიენტებს დახმარებას არ აღმოუჩენს. გამოსავალი აქ ამერიკულია – პატარა სახელმწიფო, მეტი თავისუფლება.
