დღევანდელი გადასახედიდან, როგორ შეაფასებდით წინასაარჩევნო პროცესს და უშუალოდ არჩევნების პროცესს?
პროცესი იყო ძალიან ხანგრძლივი – წინასაარჩევნო ვითარება ქვეყანაში დამკვიდრდა 2011 წლის ოქტომბრიდან, ბიძინა ივანიშვილის განცხადებისთანავე. ეს იყო ძალიან სერიოზული დაპირისპირება სახელისუფლებო პარტიასა და კოალიციას შორის. სახელისუფლებო პარტიის მხარეს აღმოჩნდა პრაქტიკულად მთელი სახელმწიფო მანქანა: საკანონმდებლო ძალაუფლება, ადმინისტრაციული, ფინანსური, პოლიციური, სასამართლო რესურსები, მედიის უდიდესი ნაწილი. კოალიციას მოუწია უკიდურესად უთანასწორო ბრძოლაში კონკურენცია არა პოლიტიკურ ძალასთან, არამედ სახელმწიფოსთან, რომელიც მის წინააღმდეგ იყო მობილიზებული.
გზაზე ბევრი ხიფათი იყო. მათ შორის ის, რომ კოალიციას და მოსახლეობას არ ჩაექნია ხელი არჩევნების შესაძლებლობაზე – რომ რა აზრი აქვს, არჩევნებსაც ხომ ბოლომდე გააყალბებენ. მაგრამ ბოლომდე შევინარჩუნეთ რწმენა და პოლიტიკური ხაზი. ამან გაამართლა, რადგან საზოგადოება აღმოჩნდა მოწოდების სიმაღლეზე პოლიტიკური კულტურის და პრინციპულობის თვალსაზრისით. თვეების განმავლობაში მათ არ ჰქონდათ პოზიციის ხმამაღლა გამოხატვის საშუალება, იყო უზარმაზარი ზეწოლა, მაგრამ მოქალაქეობრივი პოზიცია მოიტანეს პირველ ოქტომბრამდე და ბიულეტენში ასახეს.
დღევანდელი გადასახედიდან ამ არჩევნებისთვის სამართლიანის დარქმევა ძალიან რთულია – ის, რომ ხელისუფლებამ დამარცხება აღიარა, არ ნიშნავს, რომ პატიოსანი ბრძოლისთვის იყო განწყობილი და მასში მონაწილეობდა.
ეუთო-ს დასკვნაში ნათქვამია, რომ თავისუფალი არჩევნები ჩატარდა. ამ დასკვნას ეთანხმებით?
არჩევნების დღე სჯობდა კამპანიის დღეებს – ეს უზრუნველყვეს საერთაშორისო ორგანიზაციების დამკვირვებლებმა. ხელისუფლებას არ ჰქონდა ილუზია, რომ ისინი რამეზე თვალს დახუჭავდნენ. მეორე, ეს უზრუნველყო ჩვენი კოალიციის საარჩევნო მანქანის, ინფრასტრუქტურის კარგმა მუშაობამ – ყველა უბანზე გვქონდა სათანადო კონტროლი, თუმცა იყო დარღვევის ძალიან ბევრი შემთხვევა. ახლაც მიმდინარეობს საჩივრების განხილვა. მაგრამ ჯამში, მთლიანი პროცესი იყო უკეთესი, ვიდრე საარჩევნო კამპანია.
რა ცვლილებებს აპირებს ქართული ოცნება? მთავრობის შესახებ მოლაპარაკებები თუ დაიწყო და ვინ შეიძლება ვიხილოთ მთავრობაში? პრესკონფერენციაზე ივანიშვილმა განაცხადა, რომ გუნდის არცერთმა წევრმა არ იცის, ვის რას უპირებს – რას ნიშნავს ეს?
მთავრობის კანდიდატურები ჯერ არ გვყავს. კოალიციას ბევრი საქმე აქვს ერთდროულად საკეთებელი – მათში არის გარკვეული პრიორიტეტები დროის თვალსაზრისით. პირველი, ესაა საარჩევნო პროცესის დასრულება და გარკვევა, ვინ შედის პარლამენტში და ვინ ვერა. მეორე – სერიოზული ამოცანაა, უზრუნველვყოთ სახელმწიფო სტრუქტურების მუშაობაში შეფერხების არდაშვება. თუმცა ვხედავთ გარკვეულ სიგნალებს – მაგალითად, დღეს თბილისში გაცილებით კანტიკუნტად დაიარებიან საპატრულო პოლიციის მანქანები, ვიდრე წინა დღეებში. ამიტომ, ჩვენი ამოცანაა, რომ სახელმწიფოს ფუნქციონირება არ შეფერხდეს – სამუშაო ჯგუფის მიზანი, რომელიც პრეზიდენტთან, მთავრობასთან კონსულტაციებისთვის შეიქმნა, ისაა, რომ უახლოეს რამდენიმე კვირაში უზრუნველვყოთ წესრიგი და სახელმწიფოს ფუნქციონირება.
შემდეგი ამოცანაა საქართველოს პრეზიდენტთან და ჯერ კიდევ მოქმედ მთავრობასთან კონსულტაციები – ხელისუფლების გადაბარება არ ხდება ერთ დღეში და არაა მარტივი პროცესი. ამიტომ, ვალდებული ვართ, სახელმწიფოებრივი ინტერესიდან გამომდინარე, შევიდეთ დიალოგში, გავარკვიოთ გარკვეული საკითხები. შემდეგი ამოცანა უკვე პარლამენტის ფორმირება და მისი ფუნქციონირებისთვის საჭირო გადაწყვეტილებების მიღებაა, მათ შორის, საკადრო. მხოლოდ ამის შემდეგ მოდის მთავრობის ფორმირების საკითხი. უახლოეს ერთ კვირაში, შესაძლოა, ეს არ იყოს ჩვენი შიდა კონსულტაციების თემა, რაც არ ნიშნავს, რომ არ ვფიქრობთ.
ივანიშვილმა განაცხადა, რომ სააკაშვილის მთავრობიდან არავინ არ იქნება მის ხელისუფლებაში. თქვა ისიც, რომ ერთადერთი სწორი ნაბიჯი, რაც სააკაშვილმა შეიძლება გადადგას, არის გადადგომა. შეგვიძლია გავიხსენოთ სოზარ სუბარის განცხადებაც, რომ ყველა საფუძველი არსებობს პრეზიდენტის იმპიჩმენტისთვის. ამის პარალელურად ივანიშვილი ამბობს, რომ სააკაშვილთანაც კი მზად ხართ თანამშრომლობაზე. რა დონეზე აპირებთ თანამშრომლობას?
ჩვენ არ მოგვწონდა და არ მოგვწონს სააკაშვილის და ნაციონალური მოძრაობის პოლიტიკური კურსი – ამ საკითხში არაფერი შეცვლილა. მაგრამ ჩვენი პრინციპი, რომ უნდა ვიმოქმედოთ კონსტიტუციის ფარგლებში, რჩება ძალაში. საქართველოს კონსტიტუციით ჩატარდა საპარლამენტო არჩევნები და ამას მოჰყვება მთავრობის შეცვლა. მყისიერად პრეზიდენტის შეცვლის საკითხი არ და ვერ გვარდება. ის, რაც ბიძინა ივანიშვილმა პრესკონფერენციაზე განაცხადა, არ არის ჩვენი პოლიტიკური მოთხოვნა. ივანიშვილმაც განმარტა, ჩვენ არანაირ წინაპირობას არ ვაყენებთ. გვესმის, რომ მოქმედი თანამდებობის პირები არიან მოქმედი თანამდებობის პირები. არ ვაპირებთ, რომ რაღაც ულტიმატუმებით და ზეწოლებით ვიღაცებს თანამდებობები დავატოვებინოთ. კანონის მხრიდან განსაზღვრული პროცედურებით, შეიძლება ბევრს მოუწიოს არა მარტო თანამდებობის დატოვება, არამედ სისხლის სამართლებრივი პასუხისგებაც, მაგრამ ეს კანონის საქმეა. მინდა ცხადი იყოს: ჩვენ არათუ მზად ვართ, ვალდებულიც ვართ, გვქონდეს დიალოგი და სამუშაო ვითარება საქართველოს პრეზიდენტთან და სხვა თანამდებობის პირებთან, რომლებიც რჩებიან თანამდებობებზე არჩევნების შედეგების მიუხედავად.
სამუშაო ჯგუფიც შეიქმნა იმ მიზნით, რომ ეს კონტაქტები იყოს ინტენსიური – შესაძლოა, ყოველდღიურად გაჩნდეს პრობლემები. საქართველოს უამრავი მოქალაქე თავს მიიჩნევს უსამართლობის მსხვერპლად – თავიდან უნდა ავიცილოთ გართულებები და თვითნებური ძალადობრივი მოქმედებები. ამ საკითხში ჩვენ გვჭირდება თანამშრომლობა. ასევე, არსებობს ზეპარტიული ამოცანები: ქვეყნის უსაფრთხოება, საზღვრების დაცვა, ფინანსური უსაფრთხოება, უზრუნველყოფა, რომ ეკონომიკა არ შეფერხდეს. ჩვენ ყველა ამ თემაზე მოგვიწევს საუბარი და პასუხისმგებლობის აღება, ზოგან მონიტორინგის მეშვეობით, ზოგან გარკვეული თანამშრომლობის მეშვეობით – სანამ მოხდება ის, რაც მოსახდენია.
როდესაც ჩვენ ვამბობთ, რომ არჩევნების გზით ხელისუფლების შეცვლის პრეცედენტი იქმნება, ერთი რამ არ უნდა გამოგვრჩეს – ვინაიდან ის ახლა იქმნება, ნიშნავს, რომ ადრე არასოდეს მომხდარა. ამიტომ, ორივე მხარეს დამატებითი პასუხისმგებლობა გვეკისრება – უკვე ოპოზიციაში გადასულ ნაციონალურ მოძრაობას და უმრავლესობაში მოსულ კოალიცია ქართულ ოცნებას.
ივანიშვილის თქმით, საქართველო შეინარჩუნებს NATO-სკენ და ევროპისკენ კურსს და, ამავდროულად, ეცდება რუსეთი დაარწმუნოს, რომ ეს მისთვის საფრთხე არ იქნება. მანვე განაცხადა, რომ საქართველო თავისი მოქმედებებით მისაღები უნდა იყოს ყველა მეზობლისთვის. როგორ უნდა დაარწმუნოთ რუსეთი, რომ NATO არ არის მისთვის საფრთხე, როცა რუსეთის უსაფრთხოების დოქტრინაში ალიანსის გაფართოება საფრთხედ არის შეფასებული?
ისევე, როგორც ეს მოახერხეს ბალტიისპირეთის ქვეყნებმა, ან ბულგარეთმა და რუმინეთმა. არც იმ ქვეყნების NATO-ში გაწევრიანება წარმოედგინა რუსეთს და მაშინაც თვლიდა, რომ ეს მას დააზარალებდა. მაგრამ ამ ქვეყნების მსგავსად, ჩვენც უნდა მოვახერხოთ. ეს არ ნიშნავს, რომ პროცესი ადვილი იქნება, ან შედგება შეხვედრა პუტინთან და იგი ერთი შეხვედრიდან ამას გაიგებს და დაიჯერებს. ასე არ იქნება. უნდა მოვახერხოთ, რომ რუსეთთან ურთიერთობაში არ აღმოვჩნდეთ მარტო, როგორც 2008 წლის აგვისტოში – ვგულისხმობ ფიზიკურად და არა მორალურად და პოლიტიკურად. და მეორე: არ უნდა მივიღოთ მონაწილეობა მსხვერპლშეწირვის პროცესში, რომ მაინცდამაინც საქართველო უნდა შეეწიროს გლობალურ დაპირისპირებას თუ პროცესებს. უსაფრთხოების ქოლგა გვჭირდება იმისთვის, რომ უსაფრთხოება მართლა უზრუნველვყოთ და არა იმისთვის, რომ მისი მოპოვების პროცესში ნახევარი საქართველო დავკარგოთ.
2004 წელსაც იყო პრობლემები და რისკები, თუმცა ხელისუფლების მოქმედებებით ჯერჯერობით ვერც NATO-ში შევედით და ვერც რუსეთის ჯარი გავიყვანეთ საქართველოს ტერიტორიიდან. რუსეთმა უკეთ მოიკალათა საქართველოს ტერიტორიაზე. ამიტომ, თუ ვიძახეთ, რომ უსაფრთხოება და NATO გვინდა, მაგრამ ამ პროცესში ვერ უზრუნველვყავით საქართველოს დაცვა, ეს არ იქნება სწორი პოლიტიკა და სწორი შედეგი.
ევროკავშირთან, NATO-სთან, აშშ-სთან კიდევ უფრო გავაღრმავებთ ურთიერთობებს – ესაა ჩვენი პროგრამული ამოცანა და პოლიტიკური ხედვა. ჩვენმა დასავლელმა პარტნიორებმა არ დაიჯერეს სახელისუფლებო პროპაგანდა – მათ სჯერათ, რომ ქართული ოცნება საგარეო პოლიტიკურ ორიენტირებს არათუ არ შეცვლის, არამედ აპირებს, უფრო სერიოზული ნაბიჯები გადადგას დემოკრატიული ინსტიტუტების შექმნის თვალსაზრისით, რაც აუცილებელი წინაპირობაა შემდგომი ინტეგრაციისთვის.
პოსტსაბჭოთა სივრცეში, ბალტიის გარდა, მშვიდობიანად ძალაუფლების გადაბარების სამი შემთხვევა მოხდა – უკრაინა, ბელარუსი და მოლდოვა. ბელარუსსა და უკრაინაში დემოკრატიის დონე მკვეთრად გაუარესდა, მოლდოვაში შედარებით უკეთესი მდგომარეობაა. რა გარანტიები არსებობს, რომ საქართველოში მოლდოვის მაგალითი განმეორდება?
მთავარი გარანტია საზოგადოება, მოქალაქეები. მეორე გარანტი ალბათ არის კოალიცია და მისი პოლიტიკური შემადგენლობა, ლიდერები, პოლიტიკური პარტიები. ივანიშვილის დაპირება, რომ ის მალე წავა ხელისუფლებიდან, ამ თემასაც ეხმიანება – ის თვლის და ვეთანხმები, რომ ხელისუფლების არჩევნებით შეცვლის პრეცედენტი გახდება ურყევი მაშინ, როდესაც ის განმეორდება და არ დარჩება პრეცედენტად.
ყველა, ვინც დემოკრატიულ ინსტიტუტებს ზღუდავს, ამას იმიტომ აკეთებს, რომ არ უნდა დემოკრატიული პროცესის შედეგად წასვლა. 
ამასთან, დიდია ხოლმე გარკვეული რევანშის, ანგარიშსწორების ცდუნება, ან თუნდაც იმავე არასწორ გზაზე დადგომის, რაც სააკაშვილმა გააკეთა – რომ ამდენი ხალხი მხარს მიჭერს, ე.ი. ჭეშმარიტება ჩემს მხარესაა. ჩვენ სწრაფად უნდა მოვახერხოთ დემონსტრირება, რომ მართლაც პატივს ვცემთ განსხვავებულ აზრს – ვგულისხმობ არა თვეებს, არამედ დღეებს. უნდა უზრუნველვყოთ სიტყვის თავისუფლება, ასევე თავისუფალი სასამართლო. ამისთვის სულ ორი-სამი თვე გვაქვს – ამას ყველა დაინახავს და კითხვებიც მოიხსნება, ან ვერ დაინახავს და ცუდად წავა საქმე, ჩვენიც და ქვეყნისაც.
ივანიშვილის თქმით, საქართველო დიდი გეოპოლიტიკური მოთამაშე არ უნდა იყოს, რეგიონულ მოთამაშედ უნდა დარჩეს. რას გულისხმობს ეს? საქართველო საერთაშორისო დონეზე აღარ იქნება აქტიური? მაგალითად, ავღანეთში?
ჩვენ ავღანეთში არაფერს არ შევწყვეტთ, ამ თემებით სპეკულირების გარდა. ჯერ კიდევ მოქმედი ხელისუფლება ავღანეთის თემით უბრალოდ სპეკულირებდა. როდესაც მთელი დანარჩენი დემოკრატიული სამყარო აწყობდა კონტინგენტის ნელ-ნელა შემცირების გეგმებს, სააკაშვილი იყო ერთადერთი, რომელიც მუდმივად მზად იყო, კონტინგენტი გაეზარდა. ეს იყო მცდელობა, მოეპოვებინა გარკვეული დივიდენდები და კრედიტი დასავლეთის თვალში. ეს იყო გარკვეული პროვინციალიზმის გამოვლინება – თუ გვინდა, გავხდეთ დემოკრატიული სამყაროს წევრი და მისი თანასწორუფლებიანი მონაწილე, უნდა მივყვეთ გარკვეულ სტანდარტებს და ტენდენციებს.
აუცილებლად უნდა მივიღოთ მონაწილეობა გლობალური უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში, სხვანაირად ჩვენი უსაფრთხოება ვერ იქნება გარანტირებული. მაგრამ ისიც უნდა გვესმოდეს, რომ არ და ვერ ვიქნებით ასეთი პროცესების წინა ხაზზე, პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიმღებები – ჩვენი ადგილი უნდა ვიცოდეთ და ასე უფროსი ძმის იმედზე გაყოყოჩებული პატარა ბავშვივით არ უნდა ვიქცეოდეთ.
NATO-ში შესვლის შემთხვევაში, როგორ იქნება საქართველო რეგიონული ძალა და არა დიდი გეოპოლიტიკური ალიანსის წევრი?
რეგიონალური მოთამაშეობა და გლობალური მოთამაშეობა არ უკავშირდება NATO-ს წევრობას ან არწევრობას. მაგალითად, თურქეთი NATO-ს წევრია – და არის მოთამაშე რეგიონშიც და გლობალურადაც. მაგრამ NATO-ს წევრია ბულგარეთიც – რომელიც ვერ არის გლობალური მოთამაშე. სააკაშვილის მისწრაფება, ჰქონდეს გერმანიაზე უკეთესი სკოლები, ნორვეგიაზე უკეთესი საავადმყოფოები და ა.შ., არის ისეთი ამოცანების დასახვა, რომელიც არარეალისტური და უსარგებლოა. ძალიან ბევრი წელი დაგვჭირდება, რომ თუნდაც საშუალო ევროპულ დონეს მივუახლოვდეთ, ისეთი სასტარტო პირობები გვაქვს.
ამიტომ, როცა ვამბობთ, რომ ძლიერი რეგიონალური მოთამაშე უნდა ვიყოთ, ამით უნდა შევიტანოთ ჩვენი წვლილი გლობალურ პროცესებშიც და არა იმით, რომ პრეზიდენტი ბუში ჩემი ძმაკაცია და ახლა ყველა ჭკუით იყავით. ამან შეაფერხა საქართველოს სვლა NATO-ში. რეალისტები უნდა ვიყოთ, ჩვენი ადგილი და წონა ვიცოდეთ.
ოკუპირებულ ტერიტორიებს რაც შეეხება, კონკრეტულად რა ნაბიჯების გადადგმა იგეგმება ამ საკითხის მოსაგვარებლად? რამდენად ოპტიმისტურად ხართ განწყობილი, რომ რუსეთი ამ ტერიტორიების დეოკუპაციას მოახდენს?
დარწმუნებული ვარ, აფხაზები, ოსები, ქართველები ერთ სახელმწიფოში ვიცხოვრებთ. მაგრამ ეს ვერ იქნება სწრაფად. ეს იქნება მაშინ, როცა არა მხოლოდ ქართველებს გვენდომება, რომ ერთიან სახელმწიფოებრივ სივრცეში ვიცხოვროთ, არამედ აფხაზებსაც და ოსებსაც. მათ რომ ეს სურვილი გაუჩნდეთ და ეს მათი თავისუფალი არჩევანი იყოს, ამას ძალიან ბევრი რამ სჭირდება – პირველ რიგში, დღევანდელი დე ფაქტო საქართველოს წინსვლა, გარანტია, რომ ადამიანები იცხოვრებენ უსაფრთხოდ.
ეს არის ჩვენი საშინაო დავალება. აქ ძალიან მნიშვნელოვანია, საერთაშორისო დემოკრატიული თანამეგობრობის პოზიციის შენარჩუნება და გამყარება არაღიარების პოლიტიკის თაობაზე. ასევე მნიშვნელოვანია რუსეთში მიმდინარე პროცესები. დღევანდელი მდგომარეობით, გარკვეული ჩიხია, მაგრამ შეუძლებელია, ყველა ისტორიულ ეპოქაში ერთნაირად გაგრძელდეს რუსეთის პოლიტიკა. იყო საბჭოთა კავშირის პერიოდი, გორბაჩოვის პერიოდი, ელცინის პერიოდი, არის პუტინი. პერიოდები იქაც იცვლება, ხელსაყრელ მომენტს უნდა დაველოდოთ – არა სამხედრო ოპერაციისთვის, ფილიგრანული წესით წარმოებული საგარეო პოლიტიკაა ამის წამალი. დაბოლოს – თავად სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთში სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირება, ამისთვის ხელის შეწყობა და არა ხელის შეშლა. ახალ უმრავლესობას გვერგო ძალიან რთული პრობლემები, მაგრამ უნდა გავუმკლავდეთ. აქ პრობლემის მოგვარების ჯადოსნური ჯოხი არ არსებობს.
