26 წლის წინ ამ დღეს თბილისის ომი დაიწყო. სამოქალაქო დაპირისპირებამ დედაქალაქში 15 დღეს გასტანა და ოფიციალური მონაცემებით, 113 ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა. 22 დეკემბერს რუსთაველის გამზირზე მაშინდელი ხელისუფლებისა და მისი მოწინააღმდეგეების მხარდამჭერი შეიარაღებული ფორმირებების დაპირისპირებით დაიწყო.
ფოტო: ეროვნული ბიბლიოთეკა
ომის წინაპირობა ქვეყანაში დაახლოებით 6 თვის განმავლობაში იქმნებოდა. ვითარება მას შემდეგ დაიძაბა, რაც პრემიერმინისტრი თენგიზ სიგუა თანამდებობიდან გადადგა. პრეზიდენტმა ე.წ გეკაჩეპეს პუტჩის დროს გააუქმა ეროვნული გვარდიის სარდლის თანამდებობა, ეროვნულ გვარდიას შინაგანი ჯარის სტატუსი ოფიციალურად მიენიჭა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს უშუალოდ დაექვემდებარა. მაშინ სარდალი თენგიზ კიტოვანი იყო. ის გამსახურდიას არ დაემორჩილა. გვარდიის დიდი ნაწილი, დაახლოებით 15 ათასი ადამიანი, თენგიზ კიტოვანის ხელმძღვანელობით, ჯერ რკონის ხეობაში, შემდეგ კი თბილისის ზღვის მახლობლად დაბანაკდა. მაშინ კიტოვანმა თქვა, რომ გამსახურდიამ ერთი ხელის მოსმით დაშალა გვარდია და იგი მოსკოვის მორჩილებაში დაადანაშაულა.
„გადაეცით, რომ მე იარაღს არ დავყრი. დედას ვუტირებ მე მაგას, იცოდეთ. ბოლომდე ვიბრძოლებ, სანამ მე ცოცხალი ვარ და ერთი გვარდიელი მაინც იქნება, სისხლს ამოვუღებ", - თქვა მაშინ კიტოვანმა.
თავის მხრივ, გამსახურდიაც უწოდებდა ოპონენტებს მოღალატეებს და რუსეთის აგენტებს.
„რაც არ უნდა დაირქვან მათ, გინდ დემოკრატიული ოპოზიცია, გინდ ანგელოზების ფრთებგამობმული ოპოზიცია, ყველამ იცის, რომ ისინი მკვლელები არიან, მოღალატეები და გამყიდველები არიან...“ - ამბობდა გამსახურდია.
დაპირისპირებულმა მხარეებმა მოლაპარაკება რამდენჯერმე უშედეგოდ სცადეს. 22 დეკემბერს, დილის 8 საათზე რუსთაველის გამზირზე სროლის ხმა გაისმა. მაშინ თენგიზ კიტოვანმა რამდენიმე შენობა დაიკავა. ზვიად გამსახურდიამ თავი ბუნკერს შეაფარა.
ამ პერიოდში კიტოვანმა ციხიდან კანონიერი ქურდი ჯაბა იოსელიანი გამოუშვა, რომელმაც შეიარაღებული არაფორმალური ფორმირება მხედრიონი შექმნა და გამსახურდიას დამხობაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა. მისი დაჯგუფება მიზნად აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს რეგიონების სეპარატისტებისგან დაცვას ასახელებდა. ის ციხეში 1991 წლის თებერვლიდან ზვიად გამსახურდიას გადაწყვეტილებით იჯდა.
თავად გამსახურდია კი 1992 წლის 6 იანვარს ჯერ აზერბაიჯანში გაიქცა, სადაც მას თავშესაფარზე უარი მიიღო, შემდეგ კი სომხეთში წავიდა და იქ მცირე ხანი დაჰყო. 1993 წელს გამსახურდია საქართველოში დაბრუნდა, ზუგდიდში ჩავიდა დააჯანყება სცადა. მცდელობა წარუმატებლად დასრულდა. დასავლეთ საქართველოში მხედრიონი შევიდა და დარბევა და ძარცვა დაიწყო. 1993 წლის ოქტომბრის ბოლოს გამსახურდია და მისი მხარდამჭერები იძულებულები გახდნენ, თავი სამეგრელოს მთიანი ნაწილისათვის შეეფარებინათ. 31 დეკემბერს ის ხობის სოფელ ხიბულაში დაიღუპა.
