ინტერვიუ

კორონავირუსი - ლევან სუთიძის ინტერვიუ მამა ლეონიდე ებრალიძესთან

კორონავირუსსა და ზიარების წესზე მრავალ სასულიერო პირს მოვუსმინეთ. რელიგიის ჟურნალისტიკაში გატარებულმა ათწლეულმა ხალისი დამიკარგა ვუსმინო ყველას, ვისაც ანაფორა აცვია, მხოლოდ იმიტომ, რომ ანაფორა აცვია. გამონაკლისია საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელი, ლეონიდე ებრალიძე. მამა ლეონიდე ლატერანტის უნივერსიტეტის პროფესორი და ჩვენი ქვეყნის ერთ-ერთი გამორჩეული ინტელექტუალია. მე მას დავურეკე და ინტერვიუ ვთხოვე.

ლევან სუთიძე: მამაო, სამართლმადიდებლოში გამოიკვეთა კორონავირუსისის პანდემიაზე რეაგირების რამდენიმე მოდელი - პირობითად - უკრაინული, რუსული და კონსტანტინოპოლური. პირველი ითვალისწინებს ზიარების წესიდან კოვზის ამოღებას, მეორე ამ კოვზის დეზინფექციას, ხოლო მესამე, რელიგიური მსახურების საერთოდ შეჩერებას. არსებობს მეოთხე, რიტუალისა და წესის სრულიად უცვლელობის მოდელი. ხვალ წმიდა სინოდის სხდომაა, თქვენ რომელ მოდელს ემხრობით?

მამა ლეონიდე ებრალიძე: პირველ რიგში, უნდა გავმიჯნოთ ერთამანეთისაგან ზიარება და ზიარების წესი. ზიარება ქრისტეს უწმინდეს საიდუმლოსთან, თავისი არსით და მნიშვნელობით იგივეა რაც იყო საიდუმლო სერობაზე ან ემაუსის გზაზე... ხოლო ზიარების მიღების ფორმები იცვლებოდა. მოკლედ რომ ვთქვათ, დაახ. პირველი შვიდი საუკუნე ქრისტიანები ეზიარებოდნენ ისე, როგორც დღეს სამღვდელოება ეზიარება: ხელის გულზე იდებდნენ ევქარისტიულ პურს, ხოლო ბარძიმიდან სვამდნენ ევქარისტიულ ღვინოს. ტრულის კრების 101-ე კანონი კრძალავს კიდეც ზიარებისას სხვა ინსტრუმენტის გამოყენებას, გარდა ხელისგულისა. დაახლოებით VIII საუკუნეებიდან იწყება მორწმუნეების ზიარება ბარძიმში ჩალტობილი ევქრისტიული პურით. ამასთანავე, ამ ეპოქაში კოვზები გამოიყენება არა როგორც საზიარებელი ინსტრუმენტები, არამედ, როგორც პურის ჩასალტობი დამხმარე ხელსაწყოები. ძველი ჩვეულების კვლადაკვალ ეს ჩვეულება გრძელდება XII-XIII საუკუნეებამდე. მაგ. ცნობილი კანონისტი, ანტიოქიის პატრიარქი ბალსამონი წერს, რომ მის ეპოქაში ჯერ კიდევ იყვნენ ქრისტიანული საკრებულოები, სადაც ზიარება ხელზე გაიცემოდა. XIII საუკუნიდან მყარად მკვიდრდება მორწმუნეებზე ზიარების კოვზით გაცემის ფორმა. თუმცა არ უქმდება წინა ფორმები. ზიარების ხელზე მიღება შემოინახა სამღვდელოებამ, ხოლო ჩალტობით ზიარება შემორჩა სამოციქულო ჟამისწირვებისას, როგორიც არის მაგ. იაკობის.

ეს ყოველივე იმაზე მეტყველებს, რომ ზიარების სამივე დასახელებული ფორმა ისტორიულად ლეგიტიმურია. მაშასადამე, ის ეკლესიები, რომლებიც გასცემენ ზიარებას კოვზის გარეშე, არ იგონებენ რაიმე ახალს, ან არ ცვლიან რაიმე წესს, უბრალოდ უბრუნდებიან ზიარების გაცემის ერთ-ერთ ძველ ჩვეულებას და ამაში ცუდი არაფერია.

რაც შეეხება მეორე მოდელს, კოვზის გაწმენდისა, არც ეს არის საეკლესიო ტრადიციისათვის უცხო. მაგალითად წმინდა ნიკოდიმოს მთაწმინდელი თავის "პიდალიონში" ტრულის კრების კომენტირებისას აღწერს, თუ როგორ უნდა გაწმინდონ ძმრით სამღვდელო ჭურჭელი, მას შემდეგ რაც კეთროვანს აზიარებენ.

მესამე შემთხვევა - მსოფლიო საპატრიარქოს გადაწყვეტილება, ასევე სავსებით გასაგები და მისაღებია. თუ ადგილობრივი ხელისუფლება ითხოვს თავშეყრის აკრძალვას, ადამიანთა უსაფრთხოებისათვის, ბუნებრივია ეკლესია ამას გაგებით უნდა მოეკიდოს, მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი გადაწყვეტილება ეკლესიისათვის ყოველთვის მტკივნეულია. თუმცა კიდევ ვიმეორებ, ეკლესიამ ასეთი გადაწყვეტილება მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში უნდა მიიღოს, როდესაც სახელწმიფოს შესაბამისი ორგანოები გასცემენ შესაბამის რეკომენდაციას.

თქვენს მიერ ნახსენები მეოთხე მიდგომა კი ერთადერთია, რომელიც ეკლესიის ცოცხალ გამოცდილებასთან მოდის წინააღდეგობაში. როგორც ალექსანდრე შმემანი და რობერტ ტაფტი იტყოდნენ, ეს არის ეკლესიოლატრია - ანუ ეკლესიაში არცთუ დიდი ხნის წინ დამკვიდრებული ფორმებისაგან კერპის შექმნა. როდესაც ვსაუბრობთ ტრადიციაზე, მნიშვნელოვანია გავმიჯნოთ წმინდა ტრადიცია, რომელიც სამოციქულოა და ტრადიცია, რომელიც გვიან დამკვიდრებულ ფორმებს გულისხმობს. კოვზით ზიარებას სწორედ ამ უკანასკნელს განეკუთვნება, მაშასადამე არგუმენტი, რომ ტრადიციის შეცვლა არ შეიძლება თავად ეკლესიის სამოციქულო ტრადიციის შეურაცხყოფაა, რადგან ვერ ვარჩევთ იმას, რაც სამოციქულოა, იმისგან რაც დროში ცვალებადია და რასაც წმინდა ეკლესია საკუთარი გამოცდილებით ეპოქიდან ეპოქაში ცვლილებებს უქვემდებარებდა.

ამ მიდგომით, რომ ასეთი წესის შეცვლა არ შეიძლება, არა თუ უგულვებელვყოფთ ან ვაიგნორებთ ეკლესიის წარსულს, არამედ შეურაცხვყოფთ კიდეც მას, რადგან ეს იმასაც გულისხმობს, რომ ეკლესიის მამებმა წარსულში თურმე შეცვალეს რაღაც, მაგრამ ჩვენ მათზე ერთგულები ვართ ტრადიციისა და არაფრის დიდებით არ შევცლით, არ დავუშვებთ გამონაკლისს.

ლევან სუთიძე: ტრადიცია მრავალფეროვანია, მაგრამ ვიღაცამ მაინც შეიძლება თქვას - ტრადიციები იცვლებოდა არა ვირუსების შიშის, არამედ სხვა გარემოებების გამო - ვირუსი ახალია. მე არ ვიცნობ ლიტურგიისა და საკრამენტოლოგიის თქვენზე უკეთესს სპეციალისტს, ამიტომ, პირდაპირ გკითხავთ, არსებობს რაიმე საღვთისმეტყველო გარანტია, რომ ევქარისტია გაავუნებელყოფს პათოგენებს? კი - თუ არა

მამა ლეონიდე ებრალიძე: ევქარისტიასთან დაკავშირებით მსჯელობის მხოლოდ ფიზიკურ განზომილებაში გადაყვანა, რა თქმა უნდა მიგვიყვანს დასკვნამდე რომ ასეთი გარანტიები არ არსებობს. მაგრამ ქრისტიანისათვის ევქრისტია არ არის მხოლოდ ფიზიკური მოცემულობა, ეს არის ზეისტორიული და ზეკულტურული საიდუმლო, იესო ქრისტეს სხეულისა. ეს არის რწმენის საკითხი. ჩვენ ისტორიიდან ვიცით, მაგ. შემთხვევები, როდესაც ჰიდროფობიით (იგივე ცოფი) ან სხვა გადამდები ავადმყოფობით დაავადებულ ადამიანს წმინდა საიდუმლო გადმოუნერწყვებია, მღვდელმსახურს კი ის უდრტვინველად მიუღია.

გარდა ამისა, ზიარებაზე ასეთი დისკუსიები, - შეუძლია თუ არა მას დაავადების გადატანა, სერიოზული ჰუმანური კრიზისის ნიშნებს ატარებს.

იესო ქრისტე ჯანსაღ ადამიანებთან ერთად ეხებოდა და კურნავდა სისხმლდინარეებს, დავრდომილებს, კეთროვნებს... სახარების ასეთმა შეგნებამ მოიტანა მთელი ჰუმანისტური აღმაფრენა, რაც უბიძგებდა კაცობრიობას საკუთარი სიცოცხლის ფასად სხვებზე ეზრუნათ.

რწმენა არის არა არა რაციონალური ფაქტი რომ ის ნამდვილად ცხოვრობდა ორიათასი წლის წინ, ან ფიზიკური ფაქტი რომ ევქარისტიაში მოლეკულურად პური და ღვინოა და ა.შ. არამედ ნამდვილი გამცდილება იმისა, რომ ის ცხოვრობს დღესაც, რომ ის ნამდვილად არის უწმინდეს ევქარისტიაში და თუ ეს ყოველივე ეჭვ ქვეშ დადგება, ეს იქნება დარტყმა პირველ რიგში ქრისტიანულ ჰუმანიზმზე.

თუ არ მწამს იესო ქრისტესი, რომელიც კვლავაც, როგორც ორიათასი წლის წინ ერთნაირად ეხება კეთროვნებს და ჯანმრთელებს, რაღა მიბიძგებს, რომ საკუთარი ჯანმრთელობის ხარჯზე სხვას დავუდგე გვერდში? რაღა მიბიძგებს რომ დაავადებული ადამიანი აბსოლუტურ ფასეულობად აღვიქვა და არა უბრალოდ საზოგადოებრივ საფრთხედ?

ამასთანავე, მნიშვნელოვანია მკვეთრად განისაზღვროს ის მარტივი რამ, რაც ხშირად საერთოდ განუსაზღვრელი რჩება: კოვზი ევქარისტია არ არის! კოვზი მეტალის ნაჭერია, მაცხოვარს არ უთქვამს რომ მეტალის ნაჭერია სიცოცხლის წყაროვო, მან თქვა რომ ის თავადაა სიცოცხლის წყარო, ზეციური პური. ქისტიანებს აქვთ რწმენა იესო ქრისტეს მკვრეთით აღმდგარ სხეულში, მაგრამ არა სწამთ კოზვის, ან სხვა მეტალის ნაკეთობების. ასე რომ იმის მტკიცება, რომ კოვზით არ შეიძლება დაავადება გადავიდეს, მსუბუქად რომ ვთქვათ, ვერანაირ საღვთისმეტყველო საფუძვლეს ვერ მოიპოვებს.

ლევან სუთიძე: ცოტა ხანს აქ შევჩერდეთ - თქვენ მოიყვანეთ მაგალითი ინფიცირებული ადამიანის მიერ გადმონერწყვებული წმიდა საიდუმლოსი, რომელიც მღვდელმა მიიღო. ცხადია, რომ მღვდელმა მიიღო არა მხოლოდ წმიდა საიდუმლო, არამედ ნერწყვიც - რამდენად რელევანტურია ეს ჩვენი ინტერესისთვის? კოვზი მეტალის ნაჭერია. ნერწყვი კი სანერწყვე ჯირკვლების სეკრეტი. ქრისტეს არც ამ უკანასკნელზე უთქვამს, მე ვარო. რა პრინციპული განსხვავებაა?

გვინდა თუ არა, ჩვენ მოგვიწევს რწმენის იმ განმარტებებამდე დაწვრილმანება, რომელიც წმიდა საიდუმლოს შეეხება, რადგან ჰუმანიზმი ხანდახან სიახლოვესა და კომუნიკაციას გულისხმობს, პანდემიის დროს კი ჰუმანიზმი იზოლაციაა.

დამეთანხმებით, რომ თავგაღება არ უნდა გულისხმობდეს მოყვასის ჯანმრთელობის გაღებას. სწორედ ამიტომ არის, რომ კარგ მოტივს, უკეთესი გააზრება უნდა მოსდევდეს - სათნოება რომ მხოლოდ მოტივები და რწმენა იყოს, საქმეს აზრი დაეკარგებოდა. საქმეში კი ისე სჩანს, რომ რწმენის აღსრულება პანდემიის დროს მხოლოდ იზოლაციაშია შესაძლებელი, რადგან თუ შენი თავგაღება, სხვისი ჯანმრთელობის რისკს ბუნებრივად მოიაზრებს, ის უპასუხისმგებლო ლუდომანია უფროა, ვიდრე ქრისტიანული სათნოება.

მამა ლეონიდე ებრალიძე: ჩემ მიერ მოყვანილი მაგალითი შეეხება ევქარისტიისადმი რწმენით დამოკიდებულებას. თუ ეს რწმენა ადამიანური საზომით აბსოლუტურია, მაშინ ამოუხსნელი გზებით ხდება ბუნების კანონების გადალახვა... მაგრამ ასეთ საკითხებთან თამაში არ შეიძლება, ერთია ენდობოდე ღმერთს და მეორეა სცდიდე მის ყოვლისშემძლეობას. ერთია სათნოება, მეორე კი ეშმაკეული საქმე, და ამ ორს შორის ძალიან მკვეთრ ხაზს ავლებს იესო ქრისტე, მათეს სახარების მე-4 თავში, უდაბნოში მარხვისას.

ამ ეტაპზე ღმერთისადმი ნდობის უდიდესი გამოხატულება მგონია სახლში დარჩენა და ლოცვა, რომ ყველაფერმა სწრაფად და უმტკივნეულოდ ჩაიაროს. ამასთანავე მნიშვნელოვანია გავიაზროთ, რომ ეს სახლში დარჩენა არის არა მხოლოდ საკუთარი უსაფრთხოებისათვის, არამედ სხვების უსაფრთხოებისთვისაც. განსაკუთრებით თინეიჯერებმა უნდა გაიაზრონ, რომ გარეთ სიარული არ ნიშნავს მაგარ ბიჭობას და გოგოობას, ეს ნიშნავს სიბრიყვეს, რომლის შედეგიც მათივე ოჯახის წევრების დასნეულება შეიძლება აღმოჩნდეს.

რაც შეეხება იზოლაციას, როგორც მოყვასისათვის გაწეულ მსახურებას, ბუნებრივია გეთანხმებით, ეს პანდემია ფილანტროპიას თავისებურ ელფერს სძენს. თუმცა არ გამორიცხავს ფილანთროპიის კლასიკურ ფორმებსაც, როგორც ვიცი უკვე შეიქმნა მოხალისეთა ჯგუფები, რომლებიც მოხუც ადამიანებს საჭიროების შემთხვევაში დაეხმარებიან, შესაბამისი სანიტარული წესების დაცვით.

ლევან სუთიძე: დიდი მადლობა ამომწურველი პასუხისთვის. შემდეგი კითხვა: ზიარება აბსოლუტურად კონტრავერსიული ნაწილი აღმოჩნდა კორონავირუსთან დაკავშირებული დისკუსიის, მაგრამ ჩვენ შესანიშნად მოგვეხსენება და, სტატისტიკაც ადასტურებს, რომ ინფიცირების საფრთხე უფრო ხშირად სწორედ სიწმიდეების მთხვევამ შეიძლება წარმოქმნას. გაცილებით მეტი ადამიანი ემთხვევა სიწმიდეებს, ვიდრე ეზიარება - აქ რა ზომების მიღებას ემხრობით?

მამა ლეონიდე ებრალიძე: ამასთან დაკავშირებით არაერთმა ადგილობრივმა მართლმადიდებელმა ეკლესიამ გამოსცა რეკომენდაციები, რომლებიც ერთსულობანნი არიან, მორწმუნეებს მოუწოდონ თავი შეიკავონ სიწმინდეებთან ფიზიკური კონტაქტისაგან. ეს რა თქმა უნდა არ ნიშნავს სიწმინდეების თაყვანისცემის შეწყვეტას. ეს ნიშნავს, რომ მოვიდა დრო ჩვენი თაყვანისცემა უფრო მაღალ დონეზე ავიყვანოთ. იოანეს სახარებაში, სამარიელ ქალთან საუბრისას იესო ამბობს, რომ მოდის დრო, როდესაც თაყვანისცემა აღარ აღესრულება რომელიმე მთაზე, ანუ თაყვანისცემის შემოსაზღვრულ ადგილზე, არამედ თაყვანისცემა აღესრულება სულითა და ჭეშმარიტებით. ალბათ სწორედ ახლა არის ის დრო, როდესაც ჩვენი ეპოქის ადამიანმა უნდა ისწავლოს სიწმინდეების თანყვანისცემა, უკვე არა გარეგნულად, მასთან მიმთხვევითა და შეხებით, არამედ შინაგანადაც, სულითა და ჭეშმარიტებით.

ლევან სუთიძე: დაბოლოს, ეს ახალი - "უხილავი ბრძოლა" ვირუსებთან - რა კვალს დატოვებს საეკლესიო სუბკულტურაში? რა გარდაქმნებს ელით კულტურული სცენარებისა და პრაქტიკების ცვლილებაში? წარმოდგენათა კრიზისი, რომელიც მრავალ ქრისტიანს დაუდგა, ნაწილობრივ უკვე აღვწერეთ - ხანდახან ჩვენ ერთმანეთს უნდა დავშორდეთ, იმისთვის რომ დავუახლოვდეთ. ხანდახან ჩვენ ევქარისტიაში უნდა შევხვდეთ, ხანდახან კი ურთიერთზრუნვით მისგან ვდისტანცირდეთ. ელით თუ არა საეკლესიო ცხოვრების მეტად ინდივიდუალიზებას?

მამა ლეონიდე ებრალიძე: სიმართლე რომ გითხრათ, იმედი მაქვს, რომ პოზიტიურ როლს ითამაშებს იმ ასპექტში, რასაც თქვენ უწოდეთ სუბკულტურა, ანუ საერთო ქრისტიანული კულტურის ქვედა საფეხური, რომელიც გამოხატება ყველა იმ რელიგიურ ფენომენში, რომელსაც დღეს ვხვდებით. ქრისტიანები იერუსალიმიდან კონსტანტინოპოლამდე, რომიდან კართაგენამდე, გაჭირვების დროს აწყობდნენ მსვლელობებს, აკურთხებდნენ მიდამოს და ა.შ. მაგრამ ამ ყველაფერს სჭირდება ერთის მხრივ ლიტურგიული, მეორეს მხრივ სამოქალაქო კულტურა. როდესაც სპეციალისტები მოგვიწოდებენ თავი ავარიდოთ მასობრივ შეკრებებს და ამას მაინც ვაკეთებთ, ეს სამოქალაქო კულტურის ნაკლებობაა; ქუჩებში უსუპის ისტერიული ქნევა ლიტურგიული კულტურის ნაკლებობა. რა თქმა უნდა ქუჩების კურთხევა შეიძლება, მაგრამ ეს ღირსებით და სერიოზულობით უნდა გაკეთდეს, თავშეყრის გარეშე, რომ საზოგადოებამ სწორედ მიიღოს ის.

გარდა ამისა, ადრეც მითქვამს, ლიტურგიული ჭურჭლისა და ნივთების, ბაღდადების და სხვა ნაჭრის საგნების სუფთად მოვლისა და შენახვის აუცილებლობის შესახებ. დაუშვებელია წირვაზე ერთი და იგივე პირსახოცების გამოყენება. თუ თავმოყვარე მასპიძნელი ოჯახში სტუმრად მოსულ ადამიანს წინა დღის ნახმარ პირსახოცს არ დაუდებს, ეკლესიაში, საღმრთო სერობაზე, მითუმეტეს არ შეიძლება ეს.

იგივე ითქმის ტკბილ წყალში გაზავებული ღვინის სხვადასხვა ჭიქებით დარიგებაზე, რომელსაც არანაირი საკრამენტული ან ლიტურგიული მნიშვნელობა არ გააჩნია. სამწუხაროა რომ ასეთ ელემენტარულ საკითხებზე, რომლებიც ყველასათვის გასაგები უნდა იყოს, სპეციალური განცხადებების გაკეთებაც კი ხდება საჭირო.

ამ ყველაფრის ფონზე, იმედი მაქვს რომ ეს ვირუსი კიდევ ერთ სარგებელს მოგვიტანს და ასეთ დეტალებს მომავალში მეტ ყურადღებას მივაქცევთ.

რაც შეეხება საეკლესიო ცხოვრების ინდივიდუალიზაციას, იმედი მაქვს, რომ ინდივიდუალიზაციაზე მეტად, საერთო გასაჭირი ერთმანეთთან მეტ თანაზიარებას გვასწავლის, თუნდაც დისნტანციის დაცვით. ინდივიდუალიზაციაზე მეტად ველი პერსონალიზაციას - დიახ, არა მხოლოდ მღვდელს არამედ თითოეულ ქრისტიანს აქვს პიროვნული პასუხისმგებლობა ეკლესიის ლიტურგიულ ცხოვრებაზე. დღეს ეს პასუხისმგებლობა გამოხატება იმ შეკითხვებში, რომლებსაც მორწმუნე ადამიანები სვამენ თუნდაც ზიარების წესებთან დაკავშირებით.

კომენტარები