ის შეხვედრა გულშემატკივრებმა „ოქროს მატჩად” მონათლეს, 1964 წლის დინამო – „ოქროს გუნდად”, ფეხბურთელები – „ოქროს ბიჭებად”.
ოქროს მატჩში ილია დათუნაშვილმა ორი გოლი გაიტანა.
1 სექტემბერს „ოქროს ბიჭი” 75 წლის გახდა. დანარჩენს თავად გიამბობთ.
* * *
...ფეხბურთის თამაში ბათუმში დავიწყე. მაშინდელ პიონერთა პარკში პატარა სტადიონი იყო და იქ შეგვკრიბა ნიჭიერი ბიჭები ცნობილმა ფეხბურთელმა ბორის ფროლოვმა. სხვათა შორის, იმ გუნდში ჩემთან ერთად ვარჯიშობდა ანზორ კავაზაშვილიც – წლების შემდეგ ის საბჭოთა კავშირის ნაკრების პირველი მეკარე გახდა და მსოფლიო ჩემპიონატზეც ითამაშა.
...მე-9 კლასში ვიყავი, ოჯახი ლანჩხუთში რომ გადავიდა. სკოლა სოფელ ჩიბათში დავამთავრე. ადგილობრივებმა თქვეს, არიქა, ქალაქელი ჩამოვიდაო და ეგრევე საფეხბურთო კლუბში ჩამრიცხეს. მალე ლანჩხუთის რაიონის საუკეთესო კლუბში მოვხვდი – გუნდს კოლმეურნე ერქვა. იცით ვინ ხელმძღვანელობდა კოლმეურნეს? ადგილობრივი გაზეთის მთავარი რედაქტორი ევგრაფი შევარდნაძე, ფეხბურთზე უზომოდ შეყვარებული კაცი. წლების შემდეგ იმდენი ქნა, ლანჩხუთის გურია საბჭოთა კავშირის უმაღლეს ლიგაში გადაიყვანა.
...50-იან წლებში ყოველი სეზონის ბოლოს ტრადიციულად იმართებოდა მატჩები აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს პერსპექტიულ ფეხბურთელებს შორის. ეს ერთგვარი შესარჩევი ეტაპი იყო. სწორედ ასეთ მატჩში მნახა ანდრო ჟორდანიამ და ქუთაისის ტორპედოში მიმიწვია. მერე ჟორდანია თბილისის დინამოში გადაიყვანეს და მეც თან წამიყვანა.
...1964 წელს თბილისის დინამომ და მოსკოვის ტორპედომ ჩემპიონატში თანაბარი ქულები დავაგროვეთ, არადა, შეგვეძლო ერთი ქულით გადაგვესწრო. ორი ტურით ადრე ქუთაისში გვქონდა თამაში. თბილისში ყველას ეგონა, რომ ქუთაისელები მოგვაგებინებდნენ, მაგრამ იმერლებმა თავი მოიკლეს – თვითონ ვარდებოდნენ და სულ არ აინტერესებდათ, დინამო ჩემპიონი გახდებოდა თუ არა.
...ტაშკენტის მატჩისთვის ორი კვირით ადრე დავიწყეთ მზადება. სხვათა შორის, კრწანისის სამთავრობო რეზიდენციაში დაგვაბინავეს, სავარჯიშოდ კი სპეციალური ავტობუსით სტადიონზე დავყავდით. უზბეკეთში 14 ნოემბერს გავფრინდით – ლამის მთელმა თბილისმა გაგვაცილა! მაშინ ტაშკენტში დღეში ერთი რეისი სრულდებოდა – ასკაციანი ტუ-104 დაფრინავდა, მაგრამ იმ დღეებში იმდენი გულშემატკივარი გამოგვყვა, რომ რამდენიმე დღის მანძილზე დღეში 5 რეისი დაუშვეს!
...ტორპედოს კარში გატანილი გოლები არასდროს დამავიწყდება! პირველად ბურთი ახლო ძელთან ჩავაწოდე, მაგრამ მეკარემ კუთხურზე მოიგერია. მეორედაც იგივე გავაკეთე. კვლავ კუთხური. მესამედ შორეულ ძელთან ჩავახვიე: მეკარე მარცხენა ძელთან ელოდა ბურთს და როცა მიხვდა რომ შეცდა, გოლი უკვე გასული იყო! დამატებით დროში მეორე ბურთიც გავიტანე: მიშა მესხი საჯარიმოში ჩვეულად შეიჭრა და ბურთი დამიგორა, თითქმის ცარიელი კარის წინ აღმოვჩნდი და ზუსტადაც დავარტყი.
...წლების მერე „ოქროს მატჩის” არბიტრმა მიკელის რუბენისმა გვითხრა, თამაშის მერე მსაჯთა ოთახში საკავშირო ფედერაციის თავმჯდომარე მოშკარკინი შემოვიდა და მოსკოველთა არჩათვლილი გოლის და თქვენ სასარგებლოდ დანიშნული პენალტის გამო ტყავი გამაძროო.
...„ოქროს მატჩის” დასრულებისთანავე სტადიონიდან პირდაპირ ფახთაქორის ბაზაზე წავედით – ტორპედოსთან მატჩამდე იქ ვცხოვრობდით. ჩემპიონობა არ გვიზეიმია, ბარგი ჩავალაგეთ და აეროპორტში გავემგზავრეთ. იქ, აეროპორტის მოსაცდელ დარბაზში იმდენი ქართველი დაგვხვდა, თავი თბილისში მეგონა! დინამოელები სპეცრეისით მოვფრინავდით და ყველას ჩვენთან ერთად სურდა წამოსვლა. მახსოვს, აეროპორტის რესტორანში რომ შევედით, მთელი დარბაზი ქართველებით იყო სავსე – ჩვენს სადღეგრძელოს ხალხი 11 ჭიქით სვამდა! მე არ დამილევია, მაგრამ ჯემალ ზეინკლიშვილი ვერ გავაჩერეთ – გაგვეპარა და სამი ჭიქის გამოცლა მოასწრო!
...1966 წელს ერევნის არარატთან 29 წუთში 5 გოლი გავიტანე. მეექვსე ბურთის შეგდებაც შემეძლო, მაგრამ ალექსი ილიადმა არ მაცალა დარტყმა და ბურთი ძელს მოარტყა. ვუსაყვედურე, ეს რა გააკეთე-მეთქი, ის კი გაბრაზებული მომიტრიალდა და მითხრა: აბა, მარტო შენ უნდა გაიტანოო?
...ამ ხუთი გოლის შემდეგ გულშემატკივრები ათასნაირად ხუმრობდნენ. მახსოვს, ჩემი ძმაკაცები თბილისელი სომხების ოჯახებში რეკავდნენ: ალო, დათუნაშვილის ბინააო? რამდენიმე მეგობარმა მითხრა, ერევანში ჭირვეულ ბავშვებს შენი სახელით აშინებდნენ: დაიძინე, თორემ ილია დათუნაშვილი მოვაო.
...ერთმა მითხრა, შენი ფოტო ერევნის ტირში ვნახეო. არ დავიჯერე, ტყუილია-მეთქი, მაგრამ მალე ჩემი მეზობელი ჩამოვიდა ჯარიდან, ლენინაკანში მსახურობდა და მითხრა, ეგრეა, ერთხელ მეც შევესწარი როგორ „დაგხვრიტესო”.
...ერთხელ რიგაში, დაუგავასთან მატჩში მიხეილ მესხის ნაცვლად ვითამაშე მარცხენა ფლანგზე, რამდენიმე კარგი მომენტი მქონდა და ერთი გოლიც გავიტანე. თბილისში რომ დავბრუნდი, მეგობრებმა მკითხეს, რატომ არ გათამაშესო?! გამიკვირდა, რას ჰქვია არ მათამაშეს, გოლი შევაგდე-მეთქი! თურმე ჩვენი რადიოს კომენტატორს, ცხონებულ ეროსი მანჯგალაძეს ერთხელაც არ ვუხსენებივარ, სულ მესხი, მესხი-ს გაიძახოდა, ჩემი გოლიც მიშას „გაატანინა”. ის მიშას დიდი ხნის მეგობარი და გულშემატკივარი იყო, ნაღდი „მესხისტი” და ვერ აიტანა ცხრა ნომერზე სხვამ რომ ითამაშა. ამის გამო წლების მანძილზე ვშაყირობდით მე და ეროსი. მას ისე უყვარდა მიშა, რომ მესხის ფეხბურთიდან წასვლის შემდეგ, მალე თავადაც შეეშვა საფეხბურთო რეპორტაჟებს.
...მიუხედავად იმისა, რომ 1964 წლის საკავშირო ჩემპიონატი დინამომ კარგად დაიწყო – ზედიზედ მოვიგეთ მნიშვნელოვანი თამაშები – ჩვენი მთავარი მწვრთნელი მიხაილ იაკუშინი მაინც დაითხოვეს. მის ნაცვლად გუნდი გავრილ კაჩალინს ჩააბარეს. მაშინ ითქვა, რომ იაკუშინი ალკოჰოლისადმი გადაჭარბებული სიყვარულის გამო დაითხოვეს, მაგრამ სინამდვილეში საქართველოს სპორტკომიტეტის თავმჯდომარემ გიორგი სიხარულიძემ მწვრთნელს ურჩობა არ აპატია. „მიხეის” – მწვრთნელს ასე ვეძახდით – არაყი და ღვინო მართლა ძალიან უყვარდა, მაგრამ მან რამდენჯერმე სიხარულიძის ბრძანება არ შეასრულა და არ აპატიეს.
...ჩემპიონატის ოქროს მედლები რომ მოვიგეთ, საქართველოს ცენტრალური კომიტეტის პირველმა მდივანმა ვასილ მჟავანაძემ მიგვიღო. მანამდე გავრილ კაჩალინს ვუთხარი, ცოლის მოყვანას ვაპირებ-მეთქი და მწვრთნელმაც ვასილ პავლოვიჩს სთხოვა, ბიჭი დაოჯახებას გეგმავს და იქნებ ბინა ურიგოდ გამოუყოთო. მჟავანაძეს გაეცინა და დათანხმდა. პირველმა მდივანმა კი მომცა ბინა, მაგრამ მაშინდელი ორჯონიკიძის რაიონის აღმასკომის თავმჯდომარე გაჯიუტდა – ერთი კაცისთვის ამხელა ბინა ჯერ არასდროს მიგვიციაო. მოკლედ, სამოთახიან ბინაზე ძალიან მაწვალეს.
...დიდი ფეხბურთიდან 1967 წელს წავედი, 30 წლის „მოხუცად” ჩამთვალეს. რა დავარქვა არც ვიცი, მოდა იყო თუ რა, მაგრამ ოცდაათს მიტანებული, უკვე ასაკოვნად ითვლებოდი და გუნდიდან წასვლას გაიძულებდნენ. ჩემი თაობა ყველა ამ ასაკში წავიდა, ზოგი უფრო ადრეც. მაშინ აქცენტს ახალგაზრდებზე აკეთებდნენ. ჩემ მერე კიდევ რამდენიმე მოთამაშე გაუშვეს. მიშა მესხს რა უქნეს, ხომ გახსოვთ?
...მე თუ მკითხავთ, თბილისის დინამოს 1964 და 1981 წლების შემადგენლობა, საქართველოს სახელით რომ ეთამაშა, თავისუფლად მოიპოვებდა მსოფლიოს და ევროპის ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის საგზურს. არ ვტრაბახობ: ჩვენი შემადგენლობაც ძალიან ძლიერი იყო და 70-იანი წლების მიწურულის დინამოც. თუმცა, ჩემი ტრაბახი რა საჭიროა, ფაქტები ყველაფერზე მეტყველებს.
...დღეს შეგნებულად არ დავდივარ სტადიონზე. რამდენჯერმე ვიყავი და ტრიბუნებზე 200-300 კაცი რომ დავინახე, მივხვდი – საქმე ძალიან ცუდად იყო. ჩემ დროს დინამოს საშინაო მატჩებზე სტადიონი 90%-ით ივსებოდა!
...ბევრმა არ იცის: ჩემი ნამდვილი გვარი დათუნაიშვილია, მაგრამ ლანჩხუთში ეს, რატომღაც არ მოიწონეს და „ა” ამოაგდეს. ქუთაისშიც და შემდეგ თბილისშიც, უკვე დათუნაშვილად გადავედი.
