გიორგი მარგველაშვილი

გიორგი მარგველაშვილი: უფასო არანაირი განათლება არ შეიძლება იყოს

განათლების სისტემაში ცვლილებებია. გამოცდების წლევანდელ და მომავალი წლების მოდელზე, სკოლების როლზე, უნივერსიტეტების ფინანსურ დამოუკიდებლობაზე, ქართული ოცნების საარჩევნო დაპირებებსა და განათლების სისტემასთან დაკავშირებულ ზოგად ხედვებზე ტაბულა განათლებისა და მეცნიერების მინისტრს გიორგი მარგველაშვილს ესაუბრა.

დავიწყოთ გამოცდების თემით: 8+1 სისტემა, რომელიც 2013 წლიდან უნდა დანერგილიყო, აღარ იქნება. კვლავ რჩება საატესტატო და ერთიანი ეროვნული გამოცდები. ყოფილ ხელისუფლებას 8+1 მოდელთან დაკავშირებით თავისი არგუმენტები ჰქონდა. მათ შორის, სკოლაში მიღებულ განათლებასა და მისაღებ გამოცდებს შორის ნაპრალის ამოვსებას ვარაუდობდნენ, ასევე, გამოცდების რაოდენობის შეკვეცით, რეპეტიტორების როლის შემცირება სურდათ. თქვენ რატომ მიგაჩნიათ გამოცდების ძველი მოდელის შენარჩუნება უფრო სასარგებლოდ?

გამოცდები ძალიან რთული თემაა, რომელიც ბევრ რამესთანაა დაკავშირებული. ერთ-ერთი, რასაც გამოცდები სერიოზულად უკავშირდება, არის ნდობა, რომელიც საზოგადოებაში იქმნება ამ მიმართულებით. ეს ნდობა ნათლად ჩამოყალიბდა გამოცდების იმ სისტემის მიმართ, რომელსაც აქამდე ატარებდა ეროვნული ცენტრი. ალბათ სჯობს, ამ თემებზე ქალბატონ მაია მიმინოშვილს ესაუბროთ. მე, როგორც ამ სპეციფიკის უფრო გვერდიდან მცოდნე, გეტყვით: გამოცდები, რომლებიც ტარდება ატესტატისთვის, არის მოსწავლეების მიმართება რაღაც ეროვნული სტანდარტის მიმართ. გამოცდები, რომლებიც ტარდება ეროვნულ ცენტრში, არის შეჯიბრების საფუძველზე, ის ავლენს ერთი სტუდენტი რამდენად სჯობს მეორეს. ეს არის გამოცდების ის ფორმატი, რომლითაც დგინდება და მუშაობს ეროვნული გამოცდების სისტემა. ეს ორი სხვადასხვა მიზნის მქონე საგამოცდო პროცესია.

როგორ ფიქრობთ, რისთვის არის საჭირო საატესტატო გამოცდები მაშინ, როდესაც რეალურად ეს გამოცდები და მათი შედეგი არ მოქმედებს, მაგალითად, მოსწავლის უმაღლესში ჩარიცხვაზე?

ჯერჯერობით არ მოქმედებს. თავისთავად ის, რომ სკოლაში შვილი გამოუშვით, ამასთან, გადაიხადეთ გადასახადი, რომ თქვენმა შვილმა ისწავლოს და ეს ვალდებულება გადაეცით სახელმწიფოს, რომელმაც ის კონსტიტუციურადაც დაიცვა და უზრუნველყო, გულისხმობს, რომ ჩვენ, სახელმწიფო სტრუქტურებმა, რაღაცნაირად უნდა აღვწეროთ ის სამუშაო, რომელიც გავწიეთ თქვენ, როგორც მოქალაქის მიმართ. შესაბამისად, როდესაც მე რაღაც ვალდებულება ავიღე თქვენგან და ფულიც გამოგართვით, პასუხი უნდა გაგცეთ, შევასრულე თუ არა ეს ვალდებულება თქვენი შვილის მიმართ. შემდეგ, უკვე ამ ნაწილში, კვალიფიკაცია უნდა შევაფასო იმ გრადაციით, რომელიც არსებობს. ეს ახლა არ თამაშობს როლს უმაღლეს განათლებასთან მიმართებაში, მაგრამ უმაღლესი განათლების გარდა სხვა სფეროებიც შეიძლება გაჩნდეს, სადაც ატესტატს მნიშვნელობა ექნება.

გამონაკლისის სახით, წელს საატესტატო გამოცდებს ცენტრალიზებული სახე არ ექნება. სკოლებისთვის გამოცდების ჩატარების პრეროგატივის მიცემამ, შესაძლოა, გაზარდოს სკოლის როლი საგანმანათლებლო პროცესში. თქვენ ერთ-ერთ ინტერვიუში განაცხადეთ, რომ არ უნდა მივანიჭოთ გამოცდებს იმაზე მეტი როლი, ვიდრე მათ რეალურად აქვთ. თუ ასე თვლით, მაშინ რატომ რჩება ძალაში მომავალი წლიდან კვლავ ცენტრალიზებული სასკოლო გამოცდები?

იმიტომ, რომ ცენტრალიზებული საატესტატო გამოცდები სწორია: წელს ვატარებთ ამგვარად, რადგან შესაძლებლობა არ გვაქვს ჩავატაროთ ისე, როგორც მომავალში. რატომ არის ის უკეთესი? არა იმიტომ, რომ ჩვენ მასწავლებლებს არ ვენდობით, არამედ იმიტომ, რომ ეს უზრუნველყოფს ერთიან სტანდარტს: როდესაც ადამიანი თავის შვილს უშვებს სკოლაში, ჩვენ, განათლების სამინისტრო, ვეუბნებით, რომ რაღაც ერთიან სტანდარტს უზრუნველვყოფთ ყველასთვის.

ეს ხომ არ აკნინებს სკოლის როლს, რომელიც წელს, გამონაკლისის სახით, იზრდება? გამოდის, რომ სკოლის როლის ზრდა მხოლოდ გამონაკლისია და განათლების პოლიტიკის ნაწილი არ არის?

ლოგიკას ვერ ვხვდები. ცალკე თემაა, თუ რა არის გამოცდის როლი, იქნება ეს ცენტრალიზებული თუ არაცენტრალიზებული. ჩემი აზრით, თავისთავად გამოცდა სასწავლო პროცესის უბრალო შეჯამებაა. ის არის ბევრად უფრო მეორადი, ვიდრე სწავლების პროცესი. ამ მეორადს ცენტრალიზებულად ჩაატარებ თუ არა, ეს ამ გამოცდის ფასს და ღირებულებას არ უკავშირდება.

თუ ლაპარაკია იმაზე, რომ წინა ნიშნები არ არის შეწონილი საბოლოო საგამოცდო ნიშანთან მიმართებაში, შეიძლება იმაზე ფიქრი და ცალკე მსჯელობა, როგორ იყოს ინტეგრირებული. ეს არის განსხვავებული თეორიები, რომელთა შორის დებატები საინტერესოა.

სასკოლო გამოცდების ორ ეტაპად დაყოფა (როდესაც ზოგიერთი საგანი მე-11 კლასის ბოლოს ბარდება და დანარჩენი, მე-12-ს ბოლოს), ხომ არ ზრდის რეპეტიტორთან მომზადების მოტივაციას – წელიწადში 4 რეპეტიტორთან მომზადება უფრო რეალისტურია, ვიდრე 12-თან.

ლოგიკურ კავშირს ვერ ვხედავ. გინდათ გითხრათ, რეპეტიტორი სად ჩნდება? როცა ლაპარაკია შეჯიბრობითობაზე. სკოლამ შეიძლება ძალიან აამაღლოს სტანდარტი, მაგრამ ეროვნულ გამოცდებზე, სადაც კონკურსია და მასში ერთმანეთს უნდა ვაჯობოთ, ძალაუნებურად ჩნდება რეპეტიტორი. როდესაც არის ბუნებრივად კონკურენცია, იმ კონკურენციაში ვერაფრით ვერ სპობ დამატებით ფაქტორებს.

განათლების სამინისტროდან გაისმა სწავლების ათწლიანი მოდელის შემოღების ინიციატივა. უკვე გადაწყვეტილია ეს? როდიდან დაინერგება?

არა, არანაირად. ვფიქრობ, ნელ-ნელა ჩამოვაყალიბებთ საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფორმას, როდესაც საზოგადოება რაღაცას, რაც ითქმება სამინისტროდან, არ აღიქვამს, როგორც უკვე გადაწყვეტილის გაპიარებას. მაგალითად, ვთქვით, რომ ჩვენი აზრით, მე-10, მე-11 და მე-12 კლასელების კლასიდან გარიცხვა არის არასწორი პედაგოგიური ნაბიჯი და ამაზე საზოგადოებას ვთხოვეთ, მოგვაწოდონ თავიანთი აზრი, იზიარებენ თუ არაამ პოზიციას. არ გვითქვამს, რომ რაღაც გადავწყვიტეთ – ვთქვით, რომ ასე მიგვაჩნია. რაც შეეხება 10+2 მოდელს, ითქვა, რომ ამაზე ვმსჯელობთ. ჩვენი მიზანია, რომ, განსაკუთრებით თქვენი დახმარებით, შევძლოთ აქტიური ურთიერთობის აგება საზოგადოებასთან, სადაც ძალიან ბევრ რამეს შევეკითხებით და ისინი ძალიან კვალიფიციურად გვიპასუხებენ.

რაც შეეხება განათლებისთვის გამოყოფილ ფინანსებს. 2013 წლის ბიუჯეტის სამუშაო ვარიანტის მიხედვით, 40 მილიონი ლარით გაიზრდება სამინისტროს ბიუჯეტი – კონკრეტულად რა მიმართულებები იქნება პრიორიტეტული დაფინანსების ზრდის კუთხით?

არა. ჩვენ 30 მილიონ ლარზე მეტის რესტრუქტურიზაცია შევძელით შიგნით. იმ ფულიდან, რაც უკვე განსაზღვრული იყო განათლების სამინისტროსთვის, წინა ხელისუფლების მიერ შედგენილი ბიუჯეტის პროექტში, პრიორიტეტები შევცვალეთ და შევძელით მეტი ფულის მიმართვა სტუდენტებზე. მაგრამ, რამდენით იზრდება, ეს არის შიდა ვაჭრობის და მოლაპარაკების თემა. შემიძლია ვთქვა, რომ მე მინდა გავზარდო 1000%-ით, მაგრამ რას მოვახერხებ, ეგ სხვა თემაა.

პრიორიტეტული იქნება მასწავლებლების ხელფასები. ვადებს რაც შეეხება, ბიუჯეტს რომ მივიღებთ, მაშინ დაგისახელებთ.

მაინტერესებს, თუ გაგრძელდება სკოლების კომპიუტერიზაციის პროგრამა, პირველკლასელებისთვის ნეტბუკების გადაცემა?

ცალ-ცალკე ამ პროგრამებზე ლაპარაკისთვის ამ ეტაპზე მზად არ ვარ. ნათელია, რომ კომპიუტერიზაცია ჩვენი მიზანია. კონკრეტულად რომელი პროგრამა გაიზრდება, რომელში მოვახდენთ მეტ ინვესტიციას ან ოპტიმიზაციას, ამაზე სალაპარაკოდ ამ ეტაპზე მზად არ ვარ.

რაც შეეხება სკოლებში ინგლისური ენის გაძლიერებულად, პირველი კლასიდან სწავლებას, ამ მხრივ თუ იგეგმება ცვლილებები?

არ გამიგია, რომ ამ ნაწილში ვინმე ცვლილებას აპირებდეს. ასეთი ინიციატივა, ჩვეულებრივ, უნდა წამოვიდეს სასწავლო გეგმაზე მომუშავე ჯგუფისგან. მე, ჩემი შეზღუდული კომპეტენციის ფარგლებში, არ მგონია, რომ საჭირო იყოს ამ მიმართულებით ცვლილება.

ქართული ოცნების პროგრამაში საუბარი იყო სკოლების ბრენდირების წესის გაუქმებაზე. ეს როდის მოხდება?

ბრენდირების წესი რას ნიშნავს? ამასთან დაკავშირებით ინფორმაცია არ მაქვს.

წინასაარჩევნო პროგრამაში წერია, რომ გაუქმდება რეგენტთა საბჭო, რას აპირებთ ამ მიმართულებით? გაუქმდება ეს სტრუქტურა?

ალბათ. მთავრობის სხდომაზე ჩვენ აღვადგინეთ რეგენტთა საბჭო, რადგან, არსებული კანონმდებლობით, ეს სტრუქტურა საჭიროა უნივერსიტეტის ფუნქციონირებისთვის, სანამ კანონმდებლობა შეიცვლება. რაც შეეხება მომავალს: საუბარია უმაღლესი განათლების ახალი კონცეფციის შექმნაზე, რაშიც აქტიურადაა ჩართული გია დვალის კომისია და რომელშიც ხაზგასმულია აკადემიური თავისუფლების თემა. საარჩევნო პროგრამაში ლაპარაკი იყო რეგენტთა საბჭოს იმ ფუნქციებზე, რომელსაც ის ასრულებდა და გაღიზიანებას იწვევდა უნივერსიტეტებში. ამ თემის მოხსნა ჩვენი მიზანია.

საარჩევნო პროგრამაში ასევე იყო დაპირება უნივერსიტეტის ფინანსური დამოუკიდებლობის შესახებ, რასაც რეგენტთა საბჭო ხელს უშლის.

ჩვენი მიზანი უმაღლესების ფინანსური დამოუკიდებლობა არაა, ჩვენი მიზანია, რაც შეიძლება მეტი დაფინანსება წავიდეს სახელმწიფოდან – სტუდენტს უკვე ორჯერ მეტი დაფინანსება მივეცით. მე მგონია, რომ უმაღლესების მენეჯმენტი რეგენტთა საბჭოს მიერ, როდესაც ისინი განკარგავენ ბიუჯეტს, თავისთავად აბსურდი და არასწორია. მეორე საკითხია, როდესაც რეგენტთა საბჭო არის საჯარო ქონების დაცვის მექანიზმი. ეს ძალიან ფაქიზად უნდა გაკეთდეს – როდესაც ვათავისუფლებთ უნივერსიტეტებს და სახელმწიფო მათზე კონტროლს წყვეტს, ჩვენ უნდა ვიყოთ დაცული, რომ ის ქონება, რომელიც ყველას გვეკუთვნის, საზოგადოებას უნივერსიტეტების მიმართულებით მოხმარდეს და არა სხვა შესაძლო მიმართულებით. არ მგონია, რომ ეს რეგენტთა საბჭომ უნდა არეგულიროს, ეს შეიძლება ეკონომიკის სამინისტრომ გააკეთოს.

ზოგადად, როგორი ხედვა გაქვთ სახელმწიფოს როლზე განათლებაში? მაგალითად, როგორ მიგაჩნიათ, უნდა მოხდეს თუ არა იმ სასწავლო დაწესებულებების დეპრივატიზაცია, რომელთა პრივატიზება გასულ წლებში მოხდა?

ვერ გეტყვით, ეს საკითხები არ შემისწავლია. როლს რაც შეეხება, გააჩნია, რაზე ვლაპარაკობთ. ჩემი აზრით, სადღაც უნდა გაიზარდოს სახელმწიფოს როლი, სადღაც უნდა გაქრეს. მაგალითად, მიმაჩნია, რომ დაფინანსებაში მისი როლი მაღალი უნდა იყოს, აკადემიურ თავისუფლებაში – ნული.

სკოლის შემთხვევაში სახელმწიფოს როლი არა მართვაში, არამედ სტანდარტის დადგენასა და მისი უზრუნველყოფის ხელშეწყობაშია – დეცენტრალიზაცია უნდა იყოს მმართველობის ნაწილში. სრულიად სხვა რამაა უმაღლესი განთლება. აკადემიური თავისუფლება, თუ როგორ ასწავლის ლექტორი, როგორ მოუნდება პროფესორს ლექციის წაკითხვა, რა იდეები განვითარდება. აქ, ბუნებრივია, სახელმწიფოს ჩარევა სიგიჟეა. მაგრამ ძალიან უნდა გააქტიურდეს ფინანსური დახმარება.

რა მექანიზმით მოხდება განათლების სისტემის დეპოლიტიზება, რაც ასევე თქვენი დაპირებების ნაწილია?

ეს ყველა სხვადასხვა შემთხვევაში სხვადასხვაგვარად ხორციელდება. პოლიტიკური ზეწოლის მოხსნა ერთი ბერკეტია. უნივერსიტეტებში პოლიტიზაცია იყო არა სახელმწიფოს მხრიდან ლექტორზე ზემოქმედება, არამედ რექტორისგან ლექტორზე ზემოქმედება. დეპოლიტიზაცია მოხდება ერთიანი ჩარჩო-კონცეფციის ჩამოყალიბებით, რომელიც უზრუნველყოფილი იქნება აკადემიური თავისუფლებით. ამ პროცესში მთავარი სუბიექტი არის პროფესურა, ლექტორი. ის თავისუფალი უნდა იყოს თავის შემოქმედებით პროცესში როგორც რექტორისგან, ასევე მინისტრისგან. ესაა ის ზოგადი ჩარჩო, რომელიც მზადდება ამ სისტემასთან მიმართებაში.

არჩევნების წინ ისმოდა უფასო განათლების მოთხოვნები და ქართული ოცნების დაპირებები ხელმისაწვდომ განათლებაზე. რას ფიქრობთ უფასო განათლების მოთხოვნაზე?

უფასო არანაირი განათლება არ შეიძლება იყოს. ჩვენ სახელმწიფო უნივერსიტეტებს გრანტის ფარგლებში ვაძლევდით 2250 ლარს და ვიღებდით რაღაც ტიპის განათლებას. ამ ზღვარის დაწევა და მოლოდინი, რომ უკეთეს განათლებას მივიღებთ, არის საბაზრო აბსურდი.

მიმაჩნია, რომ ფული, რომელსაც წაიღებს უმაღლესში სტუდენტი, უნდა იყოს არა იმდენი, რამდენიც იყო, არამედ ორჯერ, სამჯერ, ოთხჯერ, ხუთჯერ მეტი. იმისთვის, რომ სტუდენტმა მიიღოს ეფექტური განათლება, რომ ეს განათლება არ დამთავრდეს ერთ წელიწადში და პროფესურის მომავალი თაობა გაიზარდოს. რაც შეეხება უფასო განათლებას, ეს ნიშნავს იმას, რომ სახელმწიფომ აქეთ მეტი ფული უნდა მიმართოს. ვფიქრობ, რაღაც სეგმენტებში ეს შესაძლებელია. მე თქვენი ჯიბიდან ვაძლევ ფულს და ვამბობ, რომ ამ ფულით ვიღაცამ ისწავლოს რაღაც. ხართ თქვენ თანახმა, რომ თქვენი ჯიბიდან ავიღო ფული და მივცე ვიღაცას, რომელიც სწავლობს იმას, რაც თქვენ არ მიგაჩნიათ მნიშვნელოვნად და პრიორიტეტულად? საზოგადოება იტყვის, რომ მას სჭირდება ინჟინერი იმიტომ, რომ სახლებია ასაშენებელი.

ანუ პრივილეგირებულ პროფესიებზე მოხდება ამ თანხის მიმართვა, როგორც აქამდე?

ეს კონცეფცია უნდა ჩამოყალიბდეს ექსპერტებთან, საზოგადოებასთან, პოლიტიკოსებთან ერთად. თქვენს ფულს რომელ დისციპლინაში მივმართავ, საბოლოოდ მინისტრის გადასაწყვეტი არ უნდა იყოს.

საგანმანათლებლო ბაზარი ძალიან სპეციფიკურია, ის არ არის უშუალოდ, მარტივად დამოკიდებული მოთხოვნა-მიწოდებაზე. ამ ბაზარზე ქმნი ახალ პროდუქტს, რომელსაც ბაზარზე გაიტან 4-5 წელიწადში. სრულიად შესაძლებელია, ინვესტირება გააკეთო ისეთ პროდუქტში, რომელზე მოთხოვნაც არ არის, მაგრამ რომლის გაჩენაც თავისთავად შექმნის სამუშაო ადგილს. ამაზე ვმუშაობ იმ დეპარტამენტთან ერთად, რომელიც აყალიბებს პრიორიტეტებს. საქართველოში არ არსებობს მოთხოვნა ბიოლოგზე, ვეტერინარზე, აგრონომზე იმიტომ, რომ არ არსებობს სოფლის მეურნეობა. ამ დროს საარჩევნო პროგრამიდან მესმის, რომ ქართული ოცნება აპირებს მილიარდის ჩადებას სოფლის მეურნეობაში, ვხედავ, რომ შესაბამისი ნაბიჯები იდგმება. ეს ნიშნავს, რომ შესაძლებელია, ეს ბაზარი არ არსებობს, მაგრამ თუ იქნება აქეთ მიმართული ფული, ეს ბაზარი გაჩნდება. მაგალითად, წინა ხელისუფლება არ აფინანსებდა იურისტებს, ეკონომისტებს – ამაში იყო თავისებური ლოგიკა: ბაზარი თავისთავად იმდენ ფულს აძლევს, მაგალითად, იურიდიულდამთავრებულს, რომ მას შეუძლია, თავისი განათლება თვითონ დააფინანსოს სესხის ფორმით, იცის რა, რომ ბაზარი მას უპასუხებს.

 

 

კომენტარები