2012 წლის 26 აგვისტოს Kaiser Health News-ის ვებგვერდზე გამოქვეყნდა რონი ქერინ რაბინის სტატია „საავადმყოფოები აპირებენ, გახდნენ მზღვეველები და თან ისევ ჯანმრთელობაზე იზრუნონ". სტატია იმ ტენდენციაზე მოგვითხრობს, რისკენაც ამერიკის ჰოსპიტალური სექტორი მიდის: ჯანმრთელობის დაზღვევა და ჯანმრთელობის დაცვა ორი სხვადასხვა სექტორი კი არაა, არამედ ერთ სექტორად ყალიბდება.
ჯანმრთელობის დაზღვევის სტანდარტულ სქემაში,კერძო სადაზღვევო კომპანია თუ ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო/მუნიციპალური პროგრამა სამედიცინო დაწესებულებას ყოველი დაზღვეულის/პროგრამის მონაწილისერთეული სამედიცინო მომსახურების საფასურსუნაზღაურებდა.
სამედიცინო დაწესებულებებში მიმართვიანობის და, შესაბამისად, ასანაზღაურებელი თანხის განუხრელმა ზრდამ კერძო სადაზღვევო კომპანიები და ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო/მუნიციპალური პროგრამები აიძულა, გადახდის სტანდარტული სქემის ნაცვლად, ალტერნატივებზე ეფიქრა.
როგორც კერძო, ისე სახელმწიფო/მუნიციპალური სადაზღვევო სექტორისათვის უფრო ხარჯთეფექტური აღმოჩნდა ანაზღაურების კაპიტაციურ წესზე გადასვლა: სამედიცინო დაწესებულებას უნაზღაურდება არა ყოველი კონკრეტული პაციენტის მკურნალობის ხარჯი, არამედ მზღვეველი (კერძო თუ სახელმწიფო/მუნიციპალური) და სამედიცინო დაწესებულება თანხმდებიან მოჭრილ თანხაზე, რაც, საშუალოდ, ამ სამედიცინო დაწესებულების „ბალანსზე" მყოფი ერთიპაციენტის მკურნალობა ჯდება.
უფრო გასაგები რომ იყოს: თუ მზღვეველი საავადმყოფოს „აძლევს" გარანტირებულ 1000 პოტენციურ პაციენტს თვეში 300,000 ლარად, ეს ნიშნავს, რომ ერთი პოტენციური პაციენტის მკურნალობა საშუალოდ 300 ლარი ჯდება. იმის მიუხედავად, ამ 1000 პოტენციური პაციენტიდან 1 იქნება რეალური პაციენტი თუ 1000-ივე და რა დაჯდება ცალ-ცალკე თითოეულის მკურნალობა, საავადმყოფომ იცის, რომ 300,000 ლარის ზემოთ ჯამური დანახარჯი მისი საკუთარი რისკია.
ამ ფონზე, საავადმყოფო, თუ მას გამართული, კვალიფიციური მენეჯმენტი ჰყავს, ეტაპობრივად (!) სამი მიმართულებით იწყებს ფიქრს:
იგი ჯერ ცდილობს, მოახდინოს მკურნალობის ხარჯების ოპტიმიზაცია, ოღონდ იმ პირობით, რომ მოცემული დაავადების მკურნალობის პროტოკოლი არ ირღვევა (ამაზე დაწვრილებით ვწერდი გაზეთ „24 საათის"ყოველკვირეულ დამატებაWeekend-ის 2013 წლის 20 იანვრის ნომერში.
სხვათა შორის, ჯანდაცვის სისტემის ეფექტურობის შეფასების ანგარიშში, რომელიც 2013 წლის იანვარში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის, დავით სერგეენკოს ხელმოწერით გამოქვეყნდა, 33-ე გვერდზე ვკითხულობთ: „რაც შეეხება საშუალოდ ერთ ჰოსპიტალიზაციაზე დანახარჯს, 2009 წლის შემდეგ აღინიშნა მისი კლება, აღნიშნული შესაძლოა მიანიშნებდეს სადაზღვევო კომპანიების მიერ შემთხვევათა მართვის სისტემის დანერგვის შედეგად ჰოსპიტალური დანახარჯების რაციონალიზაციის ტენდეციაზე".
მართლაც, ბოლო სამი წლის განმავლობაში, სახელმწიფო სადაზღვევო პროგრამის მეშვეობით სახელმწიფოს მიერ დაზღვეული 900.000 ადამიანისთვის (სოციალურად დაუცველები, პედაგოგები, შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების მოსამსახურეები) გაწეული ჯანდაცვის ხარჯმა 15-25 პროცენტით მოიკლო სწორედ კერძო სადაზღვევო კომპანიებისა და სამედიცინო დაწესებულებების მიერ ხარჯების ოპტიმიზაციის წყალობით.
როცა ამ პირველი მიმართულებით ოპტიმიზაციის რესურსი იწურება, სამედიცინო დაწესებულების მფლობელი/მენეჯერი მეორე მიმართულებით იწყებს ფიქრს: თუ 300,000 ლარის ზემოთ ყველა დანახარჯი ჩემი საკუთარი რისკია, მოდი, მევე ვმართავ რისკებს ანუ ვიქნები არა მხოლოდ სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებელი, არამედ მზღვეველიც. სწორედ ამ ტენდენციაზე საუბრობს რონი ქერინ რაბინი ნიუ იორკის ყველაზე ფართო ჰოსპიტალური ქსელის North Shore-LIJ Health System მაგალითზე (ქსელში 16 საავადმყოფო და 300-ზე მეტი პოლიკლინიკა შედის).
[აქ არ შევდივარ იმ მნიშვნელოვანი განსხვავების განხილვაში, რასაც გულისხმობს, ერთი მხრივ, ჰოსპიტალის მიერ წმინდად სადაზღვევო ფუნქციების შეძენა და, მეორე მხრივ, HMO ტიპის ორგანიზმად ჩამოყალიბება. ჩვენი განხილვისთვის ეს ამჯერად არსებითი არაა.]
ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნის დროს შექმნილი ჯანდაცვის მოდელი ზუსტად ისაა, საითაც თანამედროვე, განვითარებული და ჩვენზე 10-ჯერ მდიდარი მსოფლიო მიდის ჯანდაცვის სფეროში გაზრდილი ხარჯების ოპტიმიზაციის აუცილებლობის გამო.
კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია მესამე მიმართულება, რომლისკენ სვლა მზღვეველად ქცეული საავადმყოფოს მფლობელის/მენეჯერის მიერ იმის გაცნობიერებით იწყება, რომ არაფერი ისე არ ახდენს ხარჯების ოპტიმიზაციას, როგორც პრევენციულ მედიცინაში ინვესტირება. საუკეთესო გზა სამედიცინო დაწესებულებისათვის, შეამციროს ხარჯი, როცა 1000 პოტენციური პაციენტის ჯანმრთელობის რისკი მის კისერზეა, არის... „არ მოუშვას" პაციენტი საავადმყოფომდე.
რა თქმა უნდა, ეს ფრაზა პირდაპირი მნიშვნელობით არ უნდა გავიგოთ იმ სისტემაში, როდესაც (სახელმწიფოს, ან, უკეთეს შემთხვევაში, თავად ექიმთა პროფესიული ასოციაციების მიერდაწესებული) ადეკვატური რეგულაციები პაციენტის უფლებებს არ არღვევენ. ეს ფრაზა ნიშნავს, რომ პირველადი ჯანდაცვის განვითარება, პრევენციული მედიცინის ხელშეწყობა, ცხოვრების ჯანსაღი წესის დანერგვა თუ დაავადებათა ადრეულ ეტაპზე გამოვლენა უბრალოდ ჩვენი კეთილი სურვილები და ხარჯებთან ასოცირებული საკითხები კი არაა, მოგებას იძლევა და ფინანსურ მოტივაციას უძლიერებს ჯანდაცვის სექტორში ჩართულ ყველა მხარეს.
მაგალითად, სადაზღვევო კომპანიას, როგორც ფინანსურ ინსტიტუტს, არ ადარდებს, მისი კლიენტი მივა თუ არა 6 თვეში ერთხელ საავადმყოფოში ზოგად კონსულტაციაზე და გაიკეთებს თუ არა სისხლის საერთო ანალიზს. მაგრამ როცა მზღვეველი სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებელიცაა და დაზღვეულის დაუდევრობა, უგულისყურობა თუ, რაც გნებავთ დაარქვით, მას „მხედველობიდან გამორჩენილ" გართულებულ დაავადებად და მეტ ხარჯად დაუბრუნდება, მან შეიძლება სანქციებიც კი დააწესოს იმაზე, თუკი დაზღვეული რეგულარულ კონსულტაციას გამოტოვებს.
ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში ყოფნის დროს განხორციელებული რეფორმის ფარგლებში არა მხოლოდ მზღვეველი/სამედიცინო დაწესებულების თანამედროვე მოდელისკენ გადაიდგა ნაბიჯი, არამედ დაიწყო ოჯახის/სოფლის ექიმის ინტეგრაციაც ამ მოდელში. იქიდან, რაც პირველადი ჯანდაცვის, პრევენციული მედიცინის, ცხოვრების ჯანსაღი წესისა თუ დაავადებათა ადრეულ ეტაპზე გამოვლენის შესახებ ზემოთ ვთქვი, ადვილი უნდა იყოს იმის გაგება, რომ ოჯახის/სოფლის ექიმის ინსტიტუტის განვითარება კერძო სადაზღვევო კომპანიების (ფინანსურ!) ინტერესში უნდა შედიოდეს.
არადა, „ახალი" ამბები სრულიად საპირისპიროს გვაუწყებს:
„უბნის ექიმები გაფიცვისთვის ემზადებიან", – გვაუწყებს 25 ივლისის გურია ნიუსი და გვამცნობს, რომ კომპანია ალფა სოფლის ექიმებს ხელფასის საკუთარ ნახევარს (ნახევარს სახელმწიფო იხდის) აღარ უხდის, ხოლო ჯანდაცვის სამინისტრო სტატიის ავტორის სატელეფონო ზარს არ პასუხობს.
ახლა, სამწუხაროდ, მიწევს რიტორიკული კითხვის დასმა: როცა ხელისუფლებაში მოსვლამდეც და ხელისუფლებაში ყოფნის 10 თვის განმავლობაში, კერძო სადაზღვევო კომპანიებს დასჯით, სანქციით, გაკოტრებით ემუქრება, მთავრობამ როგორ უნდა აიძულოს ის კომპანია, დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამაში დარჩეს და სახელმწიფოსთან ხელმოწერილი კონტრაქტის პირობების შესრულება გააგრძელოს?
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ინფორმაცია (უპასუხო რიტორიკული შეკითხვების ფონზე): „თეთრიწყაროს რაიონის კლინიკა სამშობიარო და ქირურგიული განყოფილებების გარეშე დარჩა". ასევე მაქვს ინფორმაცია, რომ იმავე ჯეოჰოსპიტალმა სამშობიარო ნაწილი ჭიათურის კლინიკაშიც დახურა.
ამ ფაქტების გასაანალიზებლად ჯერ შევეცადოთ, ზოგადი სურათი დავინახოთ. 2013 წლის 10 ივნისს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მისიამ დასკვნითი განცხადება გაავრცელა, რომელშიც საქართველოს ხელისუფლების ჯანდაცვისა და სოციალური პოლიტიკის შესახებ ვკითხულობთ:
„ჯანმრთელობის დაზღვევის მომსახურების საკვანძო ელემენტების გადაბარება კერძო მზღვეველებიდან საჯარო ორგანოს – სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ კერძო დაზღვევის ბაზარს მნიშვნელოვნად შეამცირებს. მისიის რეკომენდაციაა, რომ კერძო სადაზღვევო სისტემა უნდა შენარჩუნდეს, ხოლო პროცედურები და მათ მიმართ მოთხოვნები გაძლიერდეს".
ჯანდაცვის სისტემის ეფექტურობის შეფასების ანგარიშში, რომელიც 2013 წლის იანვარში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის, დავით სერგეენკოს ხელმოწერით გამოქვეყნდა, 59-ე გვერდზე მოცემულია ცხრილი „ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამის მოსარგებლეთა და სულ სამედიცინო სადაზღვევო პოლისის მფლობელთა პროცენტული წილი ქვეყნის მთელ მოსახლეობასთან".
ამ ცხრილში მკაფიოდ ჩანს, რომ სახელმწიფოს ხარჯზე დაზღვეულთა ზრდის პარალელურად იზრდებოდა იმ დაზღვეულთა რაოდენობაც, რომლებიც ჯანმრთელობის დაზღვევის საფასურს საკუთარი ჯიბიდან იხდიდნენ. ასეთი ზრდა დაიწყო სწორედ 2007 წლიდან, როდესაც სახელმწიფომ დაიწყო გარკვეული ჯგუფების სახელმწიფო სახსრებით დაზღვევა.
ახლა გავიაზროთ, რას უქადის კოალიცია ქართული ოცნების ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამა იმ ტენდენციას, რაც ზემოაღნიშნულ ცხრილშია მოცემული:
ადაზღვევო კომპანიები დაკარგავენ კორპორატიულ ბაზას ანუ განვითარებისა და გაფართოების შესაძლებლობას, რადგან 2,2 მილიონ დაუზღვეველ ადამიანს ეცოდინება, რომ იგი საყოველთაო ჯანდაცვის მონაწილეა და, შესაძლებლობაც რომ ჰქონდეს, ნორმალურ დაზღვევას თავისი ჯიბიდან აღარ შეიძენს. (საყოველთაო ჯანდაცვის ფარგლებში გარანტირებული მკურნალობის ავკარგიანობას ამჯერად არ შევეხები – ზ.ჭ.)
თუკი სახელმწიფოს ხარჯზე დაზღვეულ ყველა პირს, რომელსაც დღეს კერძო სადაზღვევო კომპანიები ემსახურებიან – სოციალურად დაუცველები, ასაკით პენსიონერები, 6 წლამდე ბავშვები, სტუდენტები, პედაგოგები, შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების მოსამსახურეები, მკვეთრად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები – მოემსახურება სახელმწიფო (დღევანდელი მდგომარეობით, სოციალური მომსახურების სააგენტო), სადაზღვევო კომპანიები დაკარგავენ იმ ბაზისს, რაზედაც იდგნენ.
სწორედ ამას გულისხმობს საერთშორისო სავალუტო ფონდის მისიის განცხადება, რომ „ჯანმრთელობის დაზღვევის მომსახურების საკვანძო ელემენტების გადაბარება კერძო მზღვეველებიდან საჯარო ორგანოს – სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ კერძო დაზღვევის ბაზარს მნიშვნელოვნად შეამცირებს".
შესაბამისად, იმ საერთო გაურკვევლობის ატმოსფეროში, რაც ჯანდაცვისა და ჯანმრთელობის დაზღვევის სისტემაში სუფევს, სადაზღვევო კომპანიები მიმართავენ ხარჯების (სახელმწიფოსა და პაციენტის თვალსაზრისით, გაუმართლებელ) ოპტიმიზაციას და ზოგან სოფლის ექიმებს აღარ უხდიან ხელფასს, ზოგან – საავადმყოფოები პოლიკლინიკის დონემდე დაჰყავთ. მუქარაზე გადასული სახელმწიფო კი უძლურია, ამ კომპანიებს ნორმალური ფუნქციობა მოსთხოვოს.
მეც და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მისიასაც სადაზღვევო კომპანიების ბედი იმიტომ გვაღელვებს, რომ ახლა სწორედ მათ გამართულ ფუნქციობაზე დგას ქართული ჯანდაცვა და, შესაბამისად, ყოველი რეალური თუ პოტენციური პაციენტის ბედი. დღევანდელ ხელისუფლებას ჰგონია, ჯანდაცვაში არსებული პრობლემების სათავე კერძო სადაზღვევო კომპანიებია. არადა, ეს პრობლემები:
– ერთი მხრივ, ისტორიული მემკვიდრეობაა. გამოუცდელობა ჰოსპიტალურ მენეჯმენტში, უწყვეტი განათლების სისტემის არქონა/სისუსტე, ექიმთა პროფესიული ასოციაციების განუვითარებლობა – ეს ყველაფერი ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის ხელისუფლებაში მოსვლამდეც არსებობდა და რეფორმამ კიდევ უფრო მკაფიო გახადა ჯანდაცვის სისტემის ეს სუსტი წერტილები;
– მეორე მხრივ, არაფერს ამბობენ ჩვენ მიერ ბოლო წლებში დანერგილი თანამედროვე მოდელის ავკარგიანობაზე. ჩვენს მოდელს, რომელსაც მეთოდურად ანგრევს კოალიცია ქართული ოცნება, ხარვეზები იმიტომ კი არ აქვს, რომ მოდელია ცუდი, არამედ სწორედ იმიტომ, რომ ამ პრობლემებით სავსე კონტექსტში გაჩნდა.
უბრალოდ უნდა გავარჩიოთ, ეს პრობლემები ჯანმრთელობის დაზღვევის არასწორი სისტემის ბრალია (არადა, საერთშორისო სავალუტო ფონდის მისია სისტემას არ გვიწუნებს) თუ პრობლემები გვაქვს არსებული სისტემის დანერგვის, იმპლემენტაციის, შესრულების პროცესში. თუ მეორეა (და მეც ვფიქრობ, რომ მეორე შემთხვევასთან გვაქვს საქმე), დღეს აქ თანაბრად შეიძლება სცოდავდეს სახელმწიფო ბიუროკრატიაც, სადაზღვევო კომპანიაც და სამედიცინო პერსონალიც. ამიტომ ჯოხის გადატეხა ამ ჯაჭვის მხოლოდ ერთ რგოლზე – სადაზღვევო სექტორზე – გაუმართლებელი მგონია, მით უმეტეს, რომ ჯოხის ამ გადატეხას ამ სექტორში უამრავი სამუშო ადგილის დაკარგვა უკვე მოჰყვა და, როგორც თეთრიწყაროს მაგალითი გვიჩვენებს, ეს პროცესი ახლა ჯანდაცვის სექტორზე გადადის.
კოალიცია ქართულმა ოცნებამ დანერგა მითი, რომ მზღვეველისა და საავადმყოფოს „ვერტიკალური ინტეგრაცია" ცუდია. როგორც უკვე ვთქვით, თანამედროვე მსოფლიოს ტენდენცია სრულიად საპირისპიროზე მეტყველებს.
ესეც არ იყოს, თუ ჯანმრთელობის დაზღვევის ადმინისტრირებაც (დაზღვევის სახელმწიფო ფონდის სახით, რომლის შექმნასაც დღევანდელი ხელისუფლება აპირებს) და სამედიცინო მომსახურებაც (კერძო საავადმყოფოების სახელმწიფო თუ მუნიციპალურ საკუთრებაში გადატანით, როგორც ამას დღევანდელი ხელისუფლება ასევე აპირებს) ერთ, ოღონდ სახელმწიფოს ხელშია, მაშინ ასეთი „ვერტიკალური ინტეგრაცია" კარგია?
გზა, რომ საავადმყოფოებს გამართული მენეჯმენტი ჰქონდეს, ექიმებისა და ექთნების კვალიფიკაცია განუხრელად იზრდებოდეს, სამედიცინო სფეროს რეგულაცია და სერტიფიცირების პროცესი სახელმწიფოდან ექიმთა პროფესიული ასოციაციების ხელში გადავიდეს, გადის სწორედ იმ მოდელზე, საითაც დღეს ნიუიორკის ყველაზე ფართო ჰოსპიტალური ქსელის North Shore-LIJ Health System მიდის.
დაბოლოს, თუ ჩვენი ზრუნვის საგანი პაციენტია, იქნებ აგვიხსნას ჯანდაცვის სამინისტრომ, რატომაა მისი პოლიტიკა უკეთესი, როდესაც თეთრიწყაროელმა პაციენტმა ისევ თბილისში უნდა იაროს და რატომ იყო ჩვენი პოლიტიკა უარესი, როდესაც თეთრიწყაროელს სამედიცინო მომსახურების ადგილზე მიღების შანსი გაუჩნდა.
არ ვდაობ: ვინმემ შეიძლება თეთრიწყაროს საავადმყოფოს ქირურგიულ განყოფილებაში ჩატარებული ოპერაციის ხარისხი და იქაური ექიმების კვალიფიკაცია დაიწუნოს. მაგრამ განა უმჯობესი არ იქნებოდა, ჩვენ მიერ შექმნილი მოდელის ფინანსური საფუძვლების შერყევის ნაცვლად, ჯანდაცვის სამინისტროს ექიმთა კვალიფიკაციის ამაღლებაზე, კლინიკების რეფერალური იერარქიის აწყობაზე, საავადმყოფოებში პროტოკოლების დანერგვასა და ელექტრონული ჯანდაცვის განვითარებაზე ეზრუნათ?
როგორც კი კერძო სადაზღვევო კომპანიები საერთოდ გავლენ ჯანმრთელობის დაზღვევის ბაზრიდან და სახელმწიფო ფონდი მონოპოლიურ ან თითქმის მონოპოლიურ მდგომარეობაში აღმოჩნდება ჯანმრთელობის დაზღვევის ბაზარზე, იგი უკარნახებს ფასებს სამედიცინო დაწესებულებებს და შეეცდება სამედიცინო მომსახურების ფასები დაბლა დააწევინოს, რაც მოკლევადიანად თითქოს კარგი იქნება პაციენტებისათვის, მაგრამ გრძელვადიანად: 1. გააუარესებს სამედიცინო მომსახურების ხარისხს; 2. მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენებს სამედიცინო დაწესებულებებს, რაც შედეგად მოიტანს სამუშაო ადგილების შემცირებას და/ან სახელფასო განაკვეთების, თუ შემცირებას არა, გაყინვას მაინც.
კოალიცია ქართული ოცნების მიერ დანერგილი სტერეოტიპების გამო, სამედიცინო საზოგადოების ნაწილი იმედით უყურებს სადაზღვევო კომპანიების „უღელისაგან" განთავისუფლების პერსპექტივას. არსებობს სტერეოტიპი, რომ ჯანმრთელობის დაზღვევის პოლისის გარეშე მოსული პაციენტი უკეთესად ავსებს საავადმყოფოს ყულაბას, ვიდრე ის, ვისი მკურნალობის ხარჯებიც სადაზღვევო კომპანიამ უნდა დაფაროს, რა თქმა უნდა, ყველა დოკუმენტისა და საბუთის წარდგენა/შემოწმების შემდეგ.
ამ სტერეოტიპს „უკონტროლო" ცხოვრებაზე ნოსტალგია კვებავს: ვიღაცებისთვის მართლაც უკეთესი იყო სახელმწიფოს ხელთ არსებული საავადმყოფოები, რომლის დეფიციტური ბიუჯეტების დაბალანსება ყოველთვის სახელმწიფოს ხარჯზე ხდებოდა.ვშიშობ, სადაზღვევო კომპანიების „უღელისაგან" განთავისუფლებას, სახელმწიფოს მიერ სამედიცინო დაწესებულებებზე უფრო მძიმე უღელის დადება არ მოჰყვეს.
P.S. ეს წერილი უკვე მზად იყო, როდესაც დაზღვევის ზედამხედველობის ახლადშექმნილმა სამსახურმა (მას ხელმძღვანელობს ჯანდაცვის ამჟამინდელი მინისტრის ყოფილი მრჩეველი) დროებითი მმართველი დანიშნა სადაზღვევო კომპანია არქიმედე გლობალ ჯორჯიაში (ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამის მონაწილეებს ემსახურება თბილისში, კახეთისა და სამეგრელოს რამდენიმე რაიონში). სამსახურის ინფორმაციით, ეჭვს იწვევს კომპანიის ფინანსური მდგომარეობა. სამწუხაროდ, ესაა კოალიცია ქართული ოცნების მმართველობის პირველი ყველაზე ხელშესახები შედეგი.
ამასთან, დღევანდელი ხელისუფლება ამ ფაქტს გამოიყენებს კერძო სადაზღვევო კომპანიების წინააღმდეგ მიმართული იმ მრავალთვიანი კამპანიის საილუსტრაციოდ, რომ კერძო სადაზღვევო კომპანიები თავს ვერ ართმევენ ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებული პირობების შესრულებას და ამიტომ, ამ პროგრამების მართვა სახელმწიფომ თავის თავზე უნდა აიღოს. იმის მიუხედავად, რომ პარლამენტარმა კობა დავითაშვილმა კოალიციის რიგები დატოვა, მის მიერ ნაქადაგები სოციალისტური იდეები კვალავაც აგრძელებს სიცოცხლეს ქართული ოცნების შიგნით.
